Kostrzyn

Kostrzyn
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Południowa pierzeja kostrzyńskiego rynku
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	poznański
Gmina	Kostrzyn
Aglomeracja	poznańska
Prawa miejskie	1251
Burmistrz	Szymon Matysek
Powierzchnia	7,98 km²
Wysokość	99 m n.p.m.
Populacja (2019); • liczba ludności; • gęstość	; 9677; 1213 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 61
Kod pocztowy	62-025
Tablice rejestracyjne	PZ, POZ
	Położenie na mapie Polski Kostrzyn
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Kostrzyn
	Położenie na mapie powiatu poznańskiego Kostrzyn
	Położenie na mapie gminy Kostrzyn Kostrzyn
	52°23′52,51″N 17°13′41,36″E/52,397919 17,228156
TERC (TERYT)	3021084
SIMC	0970885
	Urząd miejskiul. Dworcowa 5; 62-025 Kostrzyn
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Kostrzyn (niem. Kostschin) – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie poznańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kostrzyn. Położone 21 km na wschód od Poznania, 32 km od Gniezna, 27 km od Wrześni oraz 20 km od Środy Wielkopolskiej.

Według danych z 1 stycznia 2019 roku miasto liczyło 9677 mieszkańców^[1].

Przez miasto przebiegają droga ekspresowa S5, droga krajowa nr 92 i linia kolejowa Berlin – Warszawa.

Historia

Pierwsze źródła pisane wspominają Kostrzyn w latach 1187–1193, kiedy to miało istnieć tu opole^[2]. Jest w nim mowa o uposażeniu joannitów poznańskich położonych „in costrinensi provincia” – to jest w opolu kostrzyńskim^[3]. Dnia 11 listopada 1251 Przemysł I lokował w Kostrzynie miasto na prawie niemieckim, wzorując się na Rogoźnie. Jest to jedna z najstarszych udokumentowanych lokacji miejskich w Wielkopolsce, wyprzedzająca o 2 lata Poznań^[4]. Wytyczono wówczas zręby układu urbanistycznego miasta z rynkiem i ulicami oraz ustanowiono władze miejskie. Pierwszym wójtem Kostrzyna był Hermann^[2]. W 1218 roku w skład opola kostrzyńskiego wchodziły wsie: Jagodno, Sanniki, Rujsce, Górka, Glinka, Koszuty, Kleszczewo i Czerlejno^[5].

Kostrzyn jest również jednym z najwcześniejszych ośrodków parafialnych w archidiecezji poznańskiej datowanym na XII, a może nawet XI wiek. W 1298 roku na prośbę Jolanty, ksieni klasztoru klarysek w Gnieźnie, miasto i wieś Kostrzyn wraz z patronatem kościoła oraz wsiami Libartowem, Strumianami i Siedlcem zostały nadane temuż zakonowi przez króla Władysława Łokietka^[6]. Prywatne miasto duchowne, własność klasztoru klarysek w Gnieźnie, pod koniec XVI wieku leżało w powiecie poznańskim województwa poznańskiego^[7]. Zakon klarysek utrzymał w swoim posiadaniu miasteczko i wsie do końca XVIII wieku, tj. do przejścia Kostrzyna pod panowanie Królestwa Prus. W XVI wieku staraniem klarysek gnieźnieńskich wzniesiono w Kostrzynie obecną murowaną świątynię w stylu późnogotyckim – kościół pod wezwaniem św. app. Piotra i Pawła. W 1602 roku utworzony został dekanat kostrzyński obejmujący 14 parafii.

Na przestrzeni wieków Kostrzyn kilkakrotnie był niszczony przez najazdy wojsk. W 1331 roku miasto zostało spalone przez Krzyżaków. W czasie wojny trzynastoletniej Kostrzyn wystawił w 1458 roku 3 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku^[8]. Kostrzyn został poważnie zniszczony w czasie najazdów szwedzkich w 1656 i w 1705 roku, kiedy to między innymi zrujnowane zostały obydwa kościoły. Kolejne wielkie pożary miały miejsce w 1498 roku, 1528 roku, 1580 roku. 16 września 1644 roku miasteczko zostało podpalone przez Andrzeja Przywartego. Spłonęły wówczas ratusz, mielcuch, browar, stodoły i spora część zabudowy Kostrzyna. Miasto nękane bywało również przez zarazy. Podczas jednej z epidemii w 1655 roku zmarło dwustu siedemdziesięciu mieszkańców Kostrzyna. W chwili wkroczenia do miasteczka wojsk pruskich u schyłku XVIII wieku Kostrzyn liczył 771 mieszkańców, w mieście były czynne szkoła, poczta, ratusz, dwa gościńce i cztery wiatraki.

Podczas rozruchów wojennych w latach 1806–1811 w splądrowanych budynkach plebańskich założono magazyn. W 1813 w pościgu za armią Napoleona zatrzymały się w Kostrzynie oddziały regimentu huzarów rosyjskich. W czasie pobytu Rosjan w dniach 24–28 lutego miał miejsce wielki pożar miasta. Spłonął wówczas znajdujący się na Rynku ratusz wraz z archiwum^[3]^{[cytat ze źródła – niejasny status NPA]}.

Polscy mieszkańcy miasta aktywnie uczestniczyli w zrywach niepodległościowych XIX i XX wieku. W 1848 roku, podczas Wiosny Ludów, ogłoszono w Kostrzynie niepodległość Polski i zrzucono z budynków orły pruskie. Podczas powstania wielkopolskiego 1918–1919 Kostrzyn zorganizował kompanię oraz pluton powstańczy^[9].

Wielkim wydarzeniem politycznym dla mieszkańców Kostrzyna była wizyta w mieście prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego, który w czasie pobytu w Wielkopolsce 17 lipca 1926 roku był uroczyście witany na kostrzyńskim rynku.

20 października 1939, w ramach Operacji Tannenberg, Niemcy rozstrzelali na rynku 28 wytypowanych wcześniej mieszkańców – głównie nauczycieli, a także lokalnych patriotów i przedstawicieli inteligencji. Czynny udział w wytypowaniu mieszkańców mieli przedstawiciele miejscowej mniejszości niemieckiej.

18 lipca 1959 roku, przez centrum miasta przejechali Władysław Gomułka oraz radziecki przywódca Nikita Chruszczow, a rok wcześniej w mieście był kardynał Stefan Wyszyński prymas Polski (1958 rok).

W latach 1962–1985 przez Kostrzyn przebiegały droga państwowa nr 17^[10] i droga międzynarodowa E8^[11], zaś do połowy lat 70. także trasa E83^[10].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa poznańskiego.

W czerwcu 2000 roku Kostrzyn gościł prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego.

Radni Rady Miejskiej Gminy Kostrzyn podczas XIV sesji, która odbyła się 26.11.2015 podjęli uchwałę w sprawie nadania nowo powstałemu rondu przy skrzyżowaniu ulic Wrzesińskiej i Powstańców Wielkopolskich w Kostrzynie nazwy Rondo Józefa Wadyńskiego, organizatora plutonu kostrzyńskiego na powstanie wielkopolskie^[12]^{[cytat ze źródła – niejasny status NPA]}.

Geografia

Tę sekcję należy dopracować:

surowy cytat ze źródła – niejasny status praw autorskich (Pomoc:Jak unikać podejrzeń o NPA).
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Obszar, na którym ulokowało się miasto Kostrzyn i okoliczne wsie wchodzące w skład gminy o tej samej nazwie, leży na Nizinie Wielkopolskiej w regionie Wysoczyzny Gnieźnieńskiej. Część zachodnia tego terenu (wsie Skałowo, Siekierki Wielkie, Siekierki Małe, Trzek i miasto Kostrzyn poza osiedlem w rejonie ul. Powstańców Wlkp.) leży w zasięgu równiny Średzkiej, część wschodnia (Jagodno, Glinka Duchowna, Iwno, Sanniki, Wiktorowo, Siedlec, Brzeźno, Gułtowy) w paśmie Pagórków Kostrzyńskich. Tę nazwę noszą ciągnące się na północ i wschód od Kostrzyna, i dalej w Kierunku Miłosławia wzgórza morenowe pochodzenia polodowcowego. Najbardziej urozmaiconą partią tych pagórków jest Park Krajobrazowy Promno. Pasmo Pagórków Kostrzyńskich nazywanych też Pagórkami Kostrzyńsko-Miłosławskimi wykazuje łagodne, ale wyraźne wypukłości. Najniższy punkt w okolicy położony jest w dolinie Cybiny we wsi Jagodno (80 m nad poziomem morza), najwyższe wzniesienia to pagórki w pobliżu wsi Wiktorowo, Siedleczek i Brzeźno (134 m n.p.m.). Samo miasto Kostrzyn wznosi się średnio 100 m n.p.m. Najwyższy punkt miasta Kostrzyna wznosi się 102,91 m n.p.m.^[3]

Zabytki i turystyka

Rynek w Kostrzynie

Najstarszym zabytkiem jest położony na południe od rynku, późnogotycki kościół pod wezwaniem św. Piotra i Pawła, trzynawowy, spalony podczas wojen szwedzkich, a odbudowany w 1791 r. staraniem klarysek i mieszczan kostrzyńskich, o czym przypomina XVIII-wieczna tablica pamiątkowa wmurowana w mur świątyni^[13]. Resztki zniszczonej wieży rozebrano w 1839 r. Zachowała się również dzwonnica, obecnie odrestaurowana, z przełomu XVIII i XIX wieku z trzema zabytkowymi dzwonami. Na jednym z zabytkowych dzwonów znajduje się łacińska inskrypcja z 1712 roku upamiętniająca odbudowę kościoła po wojnach ze Szwecją: „Co wroga ręka Szwedów zburzyła, szczodrobliwością mieszczan kostrzyńskich zostało odbudowane”^[14].
Wartość historyczną mają ciąg domków mieszczańskich zlokalizowanych wzdłuż ulicy Średzkiej^{[potrzebny przypis]}, a pochodzących z XVIII wieku (nr 30 i 35) i XIX wieku (nr 2 i 4) oraz dawna szkoła (obecnie Przedszkole miejskie) z 1849 roku, z zabytkowym zegarem.
Pośrodku rynku stał dawniej ratusz wzniesiony z drewna i gliny, który spłonął w 1813 r. w trakcie odwrotu wojsk napoleońskich z Rosji. Obecny Rynek zabudowany jest domami piętrowymi przeważnie z przełomu XIX i XX wieku. Na rynku, w otoczeniu secesyjnych kamieniczek, wzniesiono pomnik walki i męczeństwa ku czci kostrzynian zamordowanych przez okupanta niemieckiego w latach 1939–1945. Pomnik odsłonięto w 1968 r.
Na uwagę zasługuje najstarsza osiemnastowieczna kamienica pod numerem 16, ustawiona szczytem do południowych pierzei.
Brama Cechowa u wylotu ulicy Kościelnej z godłem miasta i herbami rzemiosł.
Słup Światowida spełniający rolę drogowskazu, pokazującego drogę na Ostrów Lednicki.
Budynek dawnej poczty dyliżansowej mieszczącej się przy ulicy Poznańskiej.
Dworek z początku XIX wieku przy ulicy Kościuszki 33.
Na cmentarzu parafialnym jest grób powstańca z 1863 r. oraz mogiły powstańców wielkopolskich i pomordowanych w latach okupacji. Stary cmentarz parafialny mieszczący się niegdyś w centrum miasta między obecną biblioteką miejską im. Kazimiery Iłłakowiczówny a stacją benzynową został zlikwidowany.

Edukacja

W Kostrzynie przy ul. Piasta 1 znajduje się budynek Szkoły Podstawowej im. Ewarysta Estkowskiego. Od roku 1999 w mieście działało również Gimnazjum im. Rady Europy przy ul. Powstańców Wielkopolskich 28a, które po reformie edukacji w 2017/2018 zostało przekształcone w Szkołę Podstawową nr 2^[15]. W mieście działają także przedszkola, zarówno publiczne, jak i prywatne.

Wspólnoty wyznaniowe

Na terenie Kostrzyna działalność religijną prowadzą:

Kościół rzymskokatolicki:
- parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła (kościół farny)
- parafia bł. Jolanty
Świadkowie Jehowy:
- zbór^[16]

Ludzie związani z Kostrzynem‎ ‎

Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Kostrzynem‎.

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2019 roku. [dostęp 2019-06-27]. (pol.).
↑ ^a ^b Towarzystwo Przyjaciół Nauk: Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski. T. 1. Poznań: Biblioteka Kórnicka, 1877.
↑ ^a ^b ^c KazimierzK. Matysek KazimierzK., Dzieje Kostrzyna, Gmina Kostrzyn, 2012, ISBN 978-83-932437-2-3 [zarchiwizowane z adresu 2016-05-28] .
↑ Zbyszko Górczak: Najstarsze lokacje miejskie w Wielkopolsce (do 1314 r.), Poznań 2002, s. 97.
↑ Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu. [dostęp 2012-07-21].
↑ Towarzystwo Przyjaciół Nauk: Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski. T. 2. Poznań: Biblioteka Kórnicka, 1878.
↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 248.
↑ Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 181.
↑ Kostrzyn – historyczny gród Wielkopolski. Urząd Miejski w Kostrzynie. [dostęp 2012-07-13].
↑ ^a ^b Atlas samochodowy Polski 1:500 000. Wyd. IV. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1965.
↑ Samochodowy atlas Polski 1:500 000. Wyd. V. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1979. ISBN 83-7000-017-7.
↑ Rondo Józefa Wadyńskiego [online], www.kostrzyn.wlkp.pl [dostęp 2019-03-28] [zarchiwizowane z adresu 2019-03-28] (pol.).
↑ „Zofii Kraszkowski ksieni zgromadzenia zakonnic św. Klary w Gnieźnie, że kościół ten z upadku podźwignęła Pasterz miejsca ten kamień położył 1791”.
↑ Parafia pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Kostrzynie.
↑ Oficjalna strona Szkoły Podstawowej nr 2 im. Rady Europy w Kostrzynie.
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-04] .

Linki zewnętrzne

Kostrzyn (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 478 .
Znaki historii w Kostrzynie i okolicach, Matysek K., Kostrzyn 2010.
Kostrzyński Słownik Biograficzny, Matysek K., Kostrzyn 2011.
Przewodnik po Kostrzynie i okolicach, Matysek K., Kostrzyn 2012.
Dzieje Kostrzyna. Fakty i wydarzenia z 750-letnich dziejów Kostrzyna, Matysek K., Kostrzyn 2012.
Z widokiem na Kostrzyn – Kostrzyn i okolice na dawnych pocztówkach, Matysek K., Kostrzyn 2014.^{[martwy link]}
InfoKostrzyn.pl – gminny portal informacyjny

[Population_2019-1] GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2019 roku. [dostęp 2019-06-27]. (pol.).

[wbc.poznan.pl-2] Towarzystwo Przyjaciół Nauk: Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski. T. 1. Poznań: Biblioteka Kórnicka, 1877.

[:0-3] KazimierzK. Matysek KazimierzK., Dzieje Kostrzyna, Gmina Kostrzyn, 2012, ISBN 978-83-932437-2-3 [zarchiwizowane z adresu 2016-05-28] .

[4] Zbyszko Górczak: Najstarsze lokacje miejskie w Wielkopolsce (do 1314 r.), Poznań 2002, s. 97.

[5] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu. [dostęp 2012-07-21].

[6] Towarzystwo Przyjaciół Nauk: Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski. T. 2. Poznań: Biblioteka Kórnicka, 1878.

[7] Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 248.

[8] Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 181.

[9] Kostrzyn – historyczny gród Wielkopolski. Urząd Miejski w Kostrzynie. [dostęp 2012-07-13].

[ppwk65-10] Atlas samochodowy Polski 1:500 000. Wyd. IV. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1965.

[ppwk79-11] Samochodowy atlas Polski 1:500 000. Wyd. V. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1979. ISBN 83-7000-017-7.

[12] Rondo Józefa Wadyńskiego [online], www.kostrzyn.wlkp.pl [dostęp 2019-03-28] [zarchiwizowane z adresu 2019-03-28] (pol.).

[13] „Zofii Kraszkowski ksieni zgromadzenia zakonnic św. Klary w Gnieźnie, że kościół ten z upadku podźwignęła Pasterz miejsca ten kamień położył 1791”.

[14] Parafia pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Kostrzynie.

[15] Oficjalna strona Szkoły Podstawowej nr 2 im. Rady Europy w Kostrzynie.

[16] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-04] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Miasta na prawach powiatu	Kalisz Konin Leszno Poznań
Miasta powiatowe	Chodzież Czarnków Gniezno Gostyń Grodzisk Wielkopolski Jarocin Kępno Koło Kościan Krotoszyn Międzychód Nowy Tomyśl Oborniki Ostrów Wielkopolski Ostrzeszów Piła Pleszew Rawicz Słupca Szamotuły Śrem Środa Wielkopolska Turek Wągrowiec Wolsztyn Września Złotów
Miasta gminne	Bojanowo Borek Wielkopolski Budzyń Buk Chocz Czempiń Czerniejewo Dąbie Dobra Dobrzyca Dolsk Golina Gołańcz Grabów nad Prosną Jaraczewo Jastrowie Jutrosin Kaczory Kleczew Kłecko Kłodawa Kobylin Kostrzyn Koźmin Wielkopolski Koźminek Kórnik Krajenka Krobia Krzywiń Krzyż Wielkopolski Książ Wielkopolski Luboń Lwówek Łobżenica Margonin Miasteczko Krajeńskie Miejska Górka Mieścisko Miłosław Mikstat Mosina Murowana Goślina Nekla Nowe Skalmierzyce Obrzycko Odolanów Okonek Opalenica Opatówek Osieczna Ostroróg Pniewy Pobiedziska Pogorzela Poniec Przedecz Puszczykowo Pyzdry Rakoniewice Raszków Rogoźno Rychtal Rychwał Rydzyna Sieraków Skoki Sompolno Stawiszyn Stęszew Sulmierzyce Swarzędz Szamocin Ślesin Śmigiel Trzcianka Trzemeszno Tuliszków Ujście Wieleń Wielichowo Witkowo Wronki Wyrzysk Wysoka Zagórów Zbąszyń Zduny Żerków

Miasto	Kostrzyn
Wsie	Brzeźno Buszkówiec Czerlejnko Czerlejno Drzązgowo Glinka Duchowna Glinka Szlachecka Gułtowy Gwiazdowo Iwno Jagodno Klony Libartowo Ługowiny Sanniki Siedlec Siedleczek Siekierki Małe Siekierki Wielkie Skałowo Sokolniki Drzązgowskie Sokolniki Klonowskie Strumiany Tarnowo Trzek Węgierskie Wiktorowo Wróblewo
Osady	Antonin Leśna Grobla Mikuszyn Rujsca
Osada leśna	Chorzałki
Części miasta	Andrzejewo Ignacewo Strumiany
Części wsi	Izdebno Szlaban Wydzierżawice

Miasta	Buk Kostrzyn Kórnik Luboń Mosina Murowana Goślina Pobiedziska Puszczykowo Stęszew Swarzędz
Gminy miejskie	Luboń Puszczykowo
Gminy miejsko-wiejskie	Buk Kostrzyn Kórnik Mosina Murowana Goślina Pobiedziska Stęszew Swarzędz
Gminy wiejskie	Czerwonak Dopiewo Kleszczewo Komorniki Rokietnica Suchy Las Tarnowo Podgórne

Przynależność wojewódzka	woj. poznańskie (II RP) (1919–39) woj. poznańskie (1945–75)
Miasta (1919–75)	Kostrzyn Środa (Wielkopolska) Zaniemyśl (do 1934 i 1940–48)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75)	Dominowo Kleszczewo Kostrzyn Krzykosy Nekla (do 1954) Środa (Wielkopolska) Zaniemyśl
Gromady (1954–72)	Czarnotki (1954–59) Dębicz (1954–59) Dominowo (1954–72) Giecz (1954–59) Gułtowy (1954–68) Iwno (1954–59) Kijewo (1954–59) Kleszczewo (1954–72) Klony (1954–59) Kostrzyn (1954–72) Koszuty (1954–59) Krerowo (1954–59) Krzykosy (1954–72) Murzynowo Kościelne (1954–59) Murzynowo Leśne (1954–59) Nekla (1954–55 →) Pławce (1954–59) Podstolice (1954–55 →) Siekierki (1954–59) Sulęcinek (1954–72) Szlachcin (1954–72) Śnieciska (1954–59) Środa (Wielkopolska) (1960–72) Targowagórka (1954–55 →) Tulce (1954–68) Winnagóra (1954–59) Zaniemyśl (1954–72)