Las leis

Las Leis (en grèc : Νόμοι) es lo títol del darrièr dels dialògs de Platon, après lo Filèb. Es tanben lo mai long dels dialògs platonicians e lo sol ont Socrates es pas present.

Dins las Definicions, lo platonisme definís lo mot « Lei » : « Decision politica del grand nombre, que val sens limitacion dins lo temps ». Platon, dins aqueste dialòg, tot coma la Republica, tracta de filosofia politica e tòca al problèma de la melhora constitucion politica. Coma dins la Republica, Platon a per objectiu dins las Leis la constitucion de la ciutat melhora possibla en prenent per modèl lo just segon los dieus. Dins ambedos cas, aqueste modèl es l'imatge que los dirigents devon seguir per unificar una ciutat e la tornar tota vertuosa, sens que siá pasmens possible de l'instituir realament. Platon es pasmens mai « empiric » dins las Leis, qu’examina de constitucions realas e prepausa una descripcion plan detalhada d'una constitucion tan justa que possibla. Dins las Leis, Platon fa discutir diferents vielhs sus la valor de la constitucion de diferentas ciutats. Los castigs de las leis infligits als èsser vivents devon èsser inferioras a aquestes dels Infèrns e van d'una multa de 20 dracme a una mina.

L'educacion que, a Esparta, negligissiá l'alma e s'occupava pas que del còrs, la politica de dominacion, la passion guerrièra, l'immoralitat de las femnas, foguèron de plan mal biais jutjadas per Platon. Tot lo long de son òbra, denóncia los excès de l'oligarquia, ont los rics dominan los paures, e aquestes de la democracia, ont los paures assajan de dominar los rics. Es perque Platon prepausa dins La Republica un regim original: la timocracia, regim ont la populacion es destriada en classas socialas de tèrmes estrictes avent caduna las sieuna prerogativas.

La scèna se debana en Crèta, sul camin de Cnossos al temple de Zèus, cap ont caminan lo tres interlocutors. Quand Platon moriguèt a Atenas, redigissiá Las Leis, que se podèt pensar que lo libre XII èra inacabat, mas aqueste jutjament es en discussion, que d’unes considèran l’Epinomis coma lo tretzen libre de las Leis. La tradicion voudriá far morir Platon 81 ans, segon lo simbolisme dels nombres, que 81 es lo carrat de 9. Zenon de Cition aviá escrich Contra las Leis de Platon.

Personatges

• Un estragièr, dich l'Atenian, que poiriá èsser lo quira Platon
• Megillos, un Esparciata
• Clinias, dich Lo Cretés, qu’es present tanben dins l’Epinomis. A pas cap a veire amb los autres Clinias dels dialògs platonicians, que son d'Atenas: aqueste Cretés es desconegut fòra d’aquestes dialògs ; pel mai se sap qu’èra descendent d'Epimenides

Ròtle de las leis

Segon Platon, las leis son essencialas per l'evolucion e la coesion dins la ciutat ideala, que l'òme possedís pas de predisposicion per cultivar l'interes general a partir de la naissença, es atal lo primièr filosòf evocar de règlas possiblas, un mòde d'organizacion avent per objectiu de lutar contra la corrupcion e de far naícer la nocion de dever moral pel ciutadan, aquí ont segon Senèca, es la decadéncia de las mòrs que provòca l'invencion de leis, coma aquestas de Solon. Esiode, dins Las Òbras e los Jorns, desvolopa lo mite de l'Edat d'aur: la perfeccion de la raça umana se situís a l'origina, e lo progrès tecnic es signe de decadéncia.

Dins sas Leis, Platon classifica la populacion en doas grandas categorias (los esclaus, los artesans e comerçants d'un costat, e los « gardians de la ciutat » de l'autre) amb un « Conselh Nocturn » al cap. Aquesta societat utopica seriá estatica, Platon considerant tot cambiament dins son organizacion coma essent potencialament subversiu. Dins l’Epinomis, Platon expaua lo programa dels membres del Conselh Nocturn, que s'ocupa d'astronomia confonduda a la teologia.

Ròtle de l’educacion

Lo ròtle de l'educacion I es definit coma primordial tant dins lo domèni esportiu qu’escolar, estudiar es pas un drech mas un dever dins la Ciutat ideala platoniciana, e a aquò fins a 18 ans d’edat. Puèi lo jovent es constrench de realizar l'efebiá per un periòde de dos ans, après que decidirá o non pas de la contunhar sos estudis. Se causís de las contunhar, deurá se sometre a detz annadas de sintèsi de coneissença precedentas e a l'estudi de quatre domènis fondamentals — l'aritmetica, la geometria, l’astronomia e la sciéncia de l’armonia — après que solament poirán se consacrar a l'estudi de la filosofia. Aqueste passatge obligat per las sciéncias s'explica per l'interes que pòrta Platon per aquestas que son formatriças per l'esperit e permeton la compreneson e l'analisi dels concèptes. Fin finala l'òme deurá pagar un quinzenat d'annadas de leals servicis dins l'armada o l'administracion per rejónher l'aparelh politic de la Ciutat. Dins aqueste dialòg, Platon critica la lei coma fondament de la legitimitat, la reconéis coma essent necessária a la vida politica.

Plan de las Leis

Libre I

Aqueste libre I tracta d’institucions necessària al desvelopament del corratge. Clinias sosten que la guèrra es l’objectiu máger de la legislacion (625e). L'Atenian ripòsta que l’objectiu del legislator es de metre çò qu’es bon capable de véncer çò qu’es marrit (626d). I a una erarquia dels bens:

• Los bens exteriors (riquesa, onor, poder),
• Los bens del còrs (santat, beutat, fòrça, abiletat),
• Los bens de l’alma (pensada, saviesa, justícia, coratge).

Platon tracta enseguida de l'educacion e dels banquets. Megillos enumèra los diferents tipes de vertuts practicadas dins sa ciutat. Après los repais en comun (sissitias), la practica de la gimnastica e la caça, cita « l'endurança a la dolor ». D’entre los exercicis destinats a l'acquerir, evòca las pelejas, la fèsta religiosa de las Gimnopedias e la criptia :

“ I a tanben çò que se nomena la criptiá, exercici prodigiosament penós e pròpre a donar d'endurança, e l'abitud d'anar descauç e de jaire sens manta en ivèrn, aquesta de se servir d’esperse sens prene d’esclaus, de vagar la nuèch coma lo jorn per tot lo país. ”

Las Gimnopedias èran pas que de festenals religioses. L’Esparciata Megillos, dins Las Leis de Platon, los nomena un « enduriment de crénher (…), de redoutables exercicis d'endurança ont cal resistir a la violéncia de la canicula ».

Mégillos fa pas que mostrar la difficultat de l'espròva, sens descriure mai sas caracteristicas (durada, public concernat, etc.). Pas res interdit de ne deduire que la criptiá es un exercici obligatòri per totes los jovents, tot coma lo servici militar modèrne. Aquò pareis pasmens pauc probable, que Xenofon l'evòca pas. Platon denóncia dins las Leis çò que jutja èsser d’amors contra natura.

• Vejatz : Lo mite de las mariòtas

Libre II : L'educacion es « espelida primièra d'un meriti moral per l'enfant »

L'espelida consistís en la musica e la gimnastica; la beutat, santat, vigor e riquesas son de mals pel mal

Libre III : Los regims politics

Una vida sens tòrt, una alma sens deca es sinonime de filosofia e de la vida o la mòrt d'un filosòf, quitament sauprá pas legir tanpauc escriure o nadar. Los regims politics se succedisson segon d’estapas socialas (primièras comunautats isoladas, regropaments, invasions, Istòria de las constitucions). Se conéis lo govèrn autocratic pels Pèrsas, la democracia pels Atenians, mescla de monarquia e de democracia pels Lacedemonians. Après aver expausat las diferentas menas de govèrn. Platon prepausa dins La Republica e Las Leis una educacion collectiva amb per objectir de formar de ciutadans ont la Ciutat remplaça totalament los parents. L’educacion consistiá a « metre la sciéncia dins l’alma » segon lo sens comun, per Platon a enauçar l’alma cap al ben, lo bèl e la justícia (ne fa una educacion morala). Aquò s’explica clar aquí: « Se saupriá pas los elevar melhor, çò dich. Es donc pas, Glaucon, torni, que l’educacion musicala es sobeirana que lo ritme e l’armonia an al mai nau punt lo poder de penetrar dins l’alma e de la tocar fortament, portant amb eles la gràcia e la balhant, a èsser plan educar, senon lo contrari. E tanben que lo jovent a qui se la donèt coma cal sentís plan vivament l’imperfeccion e la laidor dels obratges de l’art o de la natura, e ne sentís justament de desplaser? Lausa las bèlas causas, los recep gaujosament dins son alma per ne far sa noiritura, e ven atal nòble e bon; al contrari, blaima justament las causas laidas, los òdi dempuèi l’enfança, abans que la rason li torne, e quand la rason li torna, l’aculhís amb tendresa e la reconéis coma una parenta tant mai que son educacion l’i preparèt. - me sembla en efièch, çò dich, que son alà los avantatges que s’espèra de l’educacion per la musica. - Tornèri: A l’epòca ont apreniam las letras estimavam los sabers pro que quand lors elements, en nombre pichon, mas escamplilhats dins totes los mots, nos escaparián pas mai, e que, ni dins un pichon mot ni dins un grand, los negligiam, coma inutils de notar; alara, al contrari, nos aplicariam a los destriar, persuadats qu’i aviá pas d’autre mejan d’aprene a legir. - Es verai. - es verai tanben que reconeiceram pas los imatges de las letras, rebatidas dins l’aiga o dins un miralh, abans de conéisser las quita letras, que tot aquò es l’objècte del mèsme art e del mèsme estudi. - Plan segur. - E ben! disi tot parelh, pels dieus, que serem pas musicians, ni los gardians que pretendem elevar, abans de saber reconéicer las formas de la temperança, del coratge, de la generositat, de la grandor d’alma, de las vertuts lors sòrres e dels vicis contraris, pertot ont son espandidas; abans de percebre lor preséncia ont se trapan, elas o lors imatges, sens ne negligar pas cap, ni dins las causas pichonas ni dins las grandas, persuadits que son l’objècte del mèsme art e del mèsme estudi. »

Libre IV: Sus aquestes que fan las leis

• « La Divinitat amb Azard e Escasença »: Platon conta lo mite de l’Edat d'aur, jos Cronos.
• La justícia es l'unica valor d'una ciutat. Lo citadan a de devers al respècte de la divinitat. « Es la divinitat que deu èsser la mesura de totas causas »(retorn de la formula del sofista Protagoras, qu’es aquí contradicha).

Libre V: La ierarquia dels devers

Pas res a mai de valor que l’excelléncia, e la paraula pòt expausar als pièger castigs, umans coma divins, e la vertat es principi de tot ben, pels dieus coma pel òmes. I a los devers al respècte de se mèsme (l’alma, los bens de fortuna) e los devers al respècte dels autres (sos enfants, sos concitutadans). Cal legiferar: destriar las tèrras en 5040 fogals, cambiar pas las tradicions religiosas, far circular una moneda, entre autres.

Libre VI: Los Gardians-de las-Leis

• Cal causir los 37 Gardians-de las-Leis, que vigilaràn sus la Ciutat. Un Conselh de 360 boleutas, una comission permanenta, los Pritans ; d’edils, d’inspectors del mercat, de las plaças publicas, dels foncionaris de l’educacion, dels tribunals tanben vigilaràn. La legislacion tractarà de la formacion dels Gardians-de las-Lois, dels encastres de l’Estat, del maridatge (obligatòri, de 25 a 35 ans), de l'esclavatge, dels bastits e vias. La legislacion domestica examinarà la condicion sociala de la femna: « la natura feminina es inferiora a la natura masculina de mai del doble », la procreacion, l'adultèri, l'estat civil. Platon preconisa una lentor dins la justícia, que fa resson a la remarca de Socrates, que soslinha mai d’un còp pendent son procès que ten pauc de temps, o a causa del temps de paraula qu'impausa la clepsidra, o a causa du temps de deliberacion dels Onze,

A partir de 746b, se deu una revision a las òbras del savent bizantin Aretas de Cesarèa, e lo passatge 783b2-d4 es pas present dins totes los manuscrits. Luc Brisson e Jean-François Pradeau son en acòrdi per pensar que s'agís d'un metadiscors o encara una nòta de cors de Platon o Felip d'Opont, contada per un sabent del sègle X. Segon Olimpiodòr lo Jove, Felip d'Opont es lo redactor de las Leis.

Libre VII: La pedagogia interven d’ora

• Recomanda las passetjadas e la lucha contra la paur fins a 3 ans, los jòcs e la correccion sens umiliacion fins a 6 ans, la separacion entre mainats e mainadas a 7 ans, l'ambidextria. Platon tracta de l'instruccion fisica (gimnastica e dança): L'objectiu de la lucha es de desvelopar soplesa, fòrça e santat, es perque l’engana es interdicha en lucha. Tracta, al subjècte de l'instruccion intellectuala e morala, dels jòcs enfantins coma de la poèsia e la musica. Legifèra sus la vida videnta. Es a l'Estat de prescriure las idèas d’ensenhar. Platon acaba aqueste libre en tractant de l'estudi de las sciéncias: necessitat divina de las matematicas e de l'astronomie.

Libre VIII

• Cal de reglementar las fèstas, los concors, la sexualitat (condamnacion de la pedofilia per l'exemple de Laïos e Crisip),,, l'agricultura, los transpòrts, l'industria, lo comèrci, l'economia mercantila, la condicion del metèca.

Livre IX: Lo Drech Criminal

L’òme a pas de disposicion naturala a reconéisser la justícia, las leis li son alara indispensablas, e viure sens leis qu’obesir lo fa tornar a l’estat d’animal fèr.

Platon tracta del drech criminal, es a dire:

• Los crimes contra la religion (sacrilègi)
• Los crimes contra l'Estat (sedicion, nauta traïson)
• La concussion e lo panadòri

Condamna lo delinquent dins sas tres escasenças d’exili, fins a que li torne la rason. Lo crime contra los dieus, los crimes contra la Ciutat e los crimes contra los parents seràn jutjats incurables, qu’es dins la qualitat de son educacion dempuèi l'enfança que residís la perversitat: aqueste darrièr es castigat de mòrt, e la punicion deu servir d’exemple. Un panaire sacrilègi es castigat de mòrt (lo pilhard de temples es donat en exemple). Platon reliza de principis de drech penal, dich que los conselhs del legislator devon portar sul bèl, lo ben e lo just. Tota accion justa participa del bèl a la mèsma mesura que participa del just, e l'autor d'un servici malonèste es copable d'injustici. L'ignorança es o simpla, o doubla: Se la dich simpla quand se deu a l'ignorança; es dicha dobla Quand se cresquèt tot saber de çò que se sap pas res e que se cresquem savi sens l’aver estat. Examina la criminalitat, e sos factors psicologics, causa de tres espècias de decas:

• La colèra e la paur,
• Lo plaser e la cobesiá
• L'aberracion (o abandon) de l’esperança e de l'opinion al respècte del ben (αγαθων) verai

Aquestas decas son d’esprelas de doas espècias:

• Los actes per violéncia
• Los actes per engana o en secret

Doas menas de murtres son tanben reconegudas: los murtres amb premeditacion, cas ont un jutjament serà mai sevèr, e los murtres sens premeditacion, ont lo castig serà mai doç: Dins lo primièr cas, lo copable serà castigat de tres ans d'exili, e dins l'autre de dos ans d’exili. Al retorn de l'exili, es a dotze de lors pròches de jutjar se cal acordar lo retorn o non pas.

Meurtre d’esclaus

L'esclau que se daissa portar per la colèra es castigat de mòrt. Tuar un dels sieus esclaus deu se purificar, e aqueste que tua l'esclau d'autrú (los esclaus pòdon èsser arrendats segon las competéncias, amb pagament d’una renda). Teofrast dins Los Caractèrs mòstra un òme metent en dobte la qualitat de la crompa d'un esclau coma quina que siá merça, alara que un autre arrenda un esclau puslèu que de crompar una serviciala. Un esclau deu morir se tua un òme liure (en grèc ancian ἐλεύθερος). Liurat a la familha del defunt, es ela que decidís del biais que deu morir.

Lo murtre d'enfant demanda purificacion e exili de tres ans, e dissocia lo copable de sa familha; separats, son interdits de tot rapòrt, e quina que siá l'escasença.

Fratricidi

Lo fratricidi e lo murtre d'un conjunt son castigats de mòrt, après purificacion se l'accusat reconeis sa culpabilitat.

Parricidi

Lo parricida es somés a las mèsmas purificacions e al mèsme exili que los parents murtrièrs de lors enfants. Tornarà pur qui que siá seriá estat absolgut pel parent abans de morir; un còp absolgut verbalament, aqueste que faguèt lo murtre deurà èsser purificat coma aquestes que faguèron un omicidi involontar, puèi serà declarat pur.

Murtre al combat e murtre d'un panaire

En temps de guèrra, lo fratricida que tuariá son fraire o sa sòrre en lo prenent per un ennemic, es acquitat. Lo murtre per error pendent d'autodefensa es acquitat tanben. Lo murtrièr d'un violaire, e tanbe aqueste d'un panaire après efraccion es tanben acquitat.

Suicidi

Lo jutjament dels suicidats es daissat als dieus, mas seràn enterrats, amb interdiccion de tornar trobar la tomba comuna. Lo jutjament de las mòrts accidentalas e inopinadas serà daissat als dieus.

Platon, dins lo Libre IX, definís e remembra dins son dialòg sus las Leis çò qu’es lo « caractèr » : çò que se nomena χαρακτήρ es la marca dels esclaus. Puèi dich que quand serà pres un òme al pilhar un temple, que siá esclau o estrangièr, « serà marcat a la cara e sus las mans la marca de son crime », explicant alà tanben perque cada retrach de Teofrast es aqueste d'una daca. Las consideracions son degudas als aïnats: pas cap de provocacion nimai de bagarra serà pas permesa per pas cadun aïnat, jos pèna d'accuzacion de rusticitat, e d'emprisonament d'un an al mens; los estrangièrs reconeguts copables son emprisonats tres ans al mens (mai se le tribunal lo demanda). La nonassisténcia a persona en dangièr serà castigat d'una multa anant de 20 dracmas a una mina Se un esclau es pres en delicte de nonassisténcia a persona en dangièr, serà castigat de 100 còps de foet.

Libre X: Contra l’incresença

Lo sens de las Leis es une avertiment prealable general als impidoses. Platon examina las formas de l'eusebia :

• Las errors per insoléncias e per desbordaments de la jovença
• Las violéncias als cultes privats e tombèls
• Las violéncias contra los parents

Ven enseguida un examen de las causas d'eusebia : creire que los dieus existisson pas, que los dieus son indiferents a las causas umanas, que se pòt corrompre los dieus per de donas. Creire que los dieus s’ocupan pas dels afars umans mas qu'existisson es una error contra lo divin.

La sola definicion donada per Platon es aquesta: l’alma es « un movement que se mòu per se mèsme ». Platon rebuta los increduls: primautat de l'alma, principi del movement, alma del mond, divinitat dels astres. Platon interdich lo cult privat. Per Platon, l'alma definís l’òme: l’alma es descasuda, caiguèt dins lo còrs alara qu’acompanhava los dieus dins lo mond de las Idèas. « Lo Solelh, la Luna, los autres astres, l’alma mèna la ronda de totsa causas… L’alma que mèna lo Solelh… Tot es plen de dieus… » : aquesta formula es de Tales de Milet, e s’encontra dins l’Epinomis e dins lo Tractat sus l'alma d'Aristòtel. Existís una Providéncia.

Los elements que l’esséncia de la pensada, la substància, es destriada son:

• La realitat,
• La definicion d’aquesta realitat,
• Son nom.

L’alma es principi de movement, segon Platon, e es « Lo movement capable de se mòure D’esperse ». Aqueste que rebuta lo principi de l'alma (d'èsser lo principi de tota causa) ne rebuta las consequéncias, e aqueste que nega que los dieus son preocupats pels afars dels umans e accèpta lor existéncia, se contradich.

Lo caractèr e los actes dependon del desir e de la qualitat d'alma. Son taxats de negligéncia aquestes qu’admeton l'existéncia dels dieus, mas los veson coma corruptibles o insociants d’unas causas estimadas de pauc d’importança. Los copables seràn castigats de prison dins una de las tres prisons previstas:

• La primièra es sus la Plaça publica: aquí se traparàn gaireben totes los prisonièrs e delinquents
• La segonda: s'i traparàn aquestes qu’agiguèron sens marridesa naturala, mas per dresason, que permet la reeducacion del copable a la drecha rason, e que nomena « Sofronisterion »
• La tresena: La preson dels indignes

I a donc una preson per causa d'impietat; los recidivistas son castigats de mòrt.

Libre XI: Drech civil e commercial

Platon classifica los bens vivents (esclau, afranquit, animal) e los bens materials (vendas, fraudas, testaments etc.).

• Al vejaire de la Ciutat, l’afranquit es luènh d’èsser l’egal d’un ciutadan de naissença. L'esclau que denoncia un panatòri serà afranquit, e son ancian mèstre se veirà pagat del prètz de l'esclau per la Ciutat. Pasemns, l'esclau es pas totalament liberat de son estatut, e demora somes a d’obligacions:

• Presentacion tres còps per mes al domicili de l’ancian mèstre,
• Interdiccion de venir mai ric que l’ancian mèstre, a qui serà redevable de la diferéncia
• Retorn a l'estat d'esclau se l'ancian mèstre l'exigís, o se l'esclau n'obesís pas a una de las doas règlas precedentas
• L’esclau a pas lo drech al maridatge sens l'assentiment de son ancian mèstre

Pasmens, l'esclau a pas lo drech de proprietat sus çò que trapa, e es plaçat jos la vigiléncia de la divesa Ecata, que vigila suls camins. De mai, pagarà detz còps la valor de çò qu’encontra se lo proprietari se manifèsta. Dins lo cas d'un animal, après jutjament, s'es reconegut copable, l'esclau deurà pagar los còsts de noiritura a l'animal pendent la durada del procès (3 jorns). Pas cap de legislacion es prevista pel pagament d'un eranos ; lo remborsament se farà entre las doas personas concernadas, sens intervencion de las leis. Los contrafactors son castigats d'un còp de foet per dracme que val la mèrça.

Los orfanèls son confiats a als Gardians-de las-Leis, que seràn tanben vigilants dels tutaire se s'avèra que cal. Qu'i aja testament o pas, los orfanèls qu’an de familha se los cal tutèla seràn preses en carga per dos pròches del costat mairal e dos pròches del costat pairal, e un amic personal del defunt. Se los avents drech son pas que de filhas, seràn maridadas a un fraire de la branca pairala, a qui tornarà l'eritatge previst. Aqueste que jutjarà mal son tutor aurà cinc ans per l’atacar, a partir de sa sortida de tutèla. Se un espós o una esposa engana l'autre membre del parelh amb un esclau, l'enfant que naicerà de parelh serà expulsat del territòri (la femna per las vigilantas del maridatge, l'òme pels Gardians-de las-Leis. D’obligacions legalas de l'enfant al respècte dels parents e aujòls, Platon exigís una denonciacion: que que siá lo mesfach, la denonciacion es preconizada e quitament facha obligatòria per las leis, o encara primada; los esclaus que denonciaràn los maltractars fachs als aujòls seràn afranquits e protegits de totas represalhas per decision dels magistrats. Se lo denonciator aparten ni a l'agressor, ni a l'agressat, sa libertat serà pagada a son mèstre per la Ciutat. Los empoisonaments e maleficis realizats per un professional (mètge o devinaire) seràn castigat de mòrt - o d'una multa se lo prevengut es un simple ciutadan declarat copable. Las multas contra aquestes que daissan paréisser en public los baugs de lor familha van de cent dracmes a una mina; la mendicitat es interdita, e los mendiants fòrabendits. Platon es favorable a la proporcionalitat e a l'individualizacion de las penas; los fals tesmonhatges seràn castigats de mòrt se se produson tres còps; ne serà lo mèsme per aquestes qu’assajan un procès per impudéncia, o per interés personal.

Libre XII

Aqueste dialòg parla de l'unitat de la vertut, lo tèma moral per excelléncia, puèi de l'Un e del Multiple, lo tèma metafisic per excelléncia, puèi de las Idèas, teoria filosofica, fin finala de la divinitat dels astres, teoria teologica.

Pas degun demora sens cap; es çò que Platon exprimís tanben al subjècte de la legislacion militara, e coma al vejaire general.

Platon presica de magistrats contrarotlaires, verificators e observators - observators que seràn al mens de cinquenta annadas d’edat amb una carrièra e fins a seisenta anadas d’edat maxim - que mantendràn l'òrdre, que siá per corrigir un militar per sos collègas après aver desobesit en temps de guèrra, o per denonciar lo particular en fauta en temps de patz. Parla enseguida l'administracion de la justícia, las relacions internacionalas. Lo copable de coardiá, çò que manca de fòrça morala fàcia a ldangièr, serà escartat de la societat, e pagarà una multa. L'ambaissador es la sola persona que poirà sortir de la ciutat per l'estrangièr, e serà qualqu'un d'al mens quaranta ans; pas cap de viatge a títol privat es autrejat. L'ambaissador que ven d'una autra ciutat es recebut, invitat als còsts per la ciutat.

Organizacion del Conselh Nocturn

Compausat de prèires, de gardians-de-la-lei, de directors de l'educacion, d'acolitas, lo Conselh avent per foncion d'èsser vigilant sus çò que pòt melhorar las leis e ne far la sintèsi.

La Lei es l'expression del « noùs »)

Platon torna sus diferents delictes: pels panatòris, los enquestaires deuràn dintrar amb una tunica sens cencha nimai, après aver jurat realiar pas la folha dins lo sieu interes. Aqueste que refusa la perquisicion de son accusator serà perseguit devant lo tribunal, e castigat de dos còps lo montant de l'objècte de la perquisicion. La prescripcion, levat los problèmas d’ostals o de terrens, jutjats inalienables, se debana après un an. A lescasença d'un panatòri sens pròvas, se lo ben es utilizat en vila, la prescripcion es d'un an, cinc ans s'es utilizat al camp, detz ans s'es utilizat dins l’ostal del panaire; pas cap de prescripcion es prevista se lo ben es utilizat a l'estrangièr. Los particulars qu’aculhisson a çò d’eles un exilit seràn castigat de mòrt; es pas lo mèsme pels instigators de sosmautas o organizaires de trebles: seràn castigats de mòrt. Los prepausats als servicis publics devon refusar tot present, de quina que siá forma, senon seràn condamnats a mort per suspicion, recapte, corrupcion de foncionaris. Prepausa de leis sus las ofèrtas als dieus: dins los temples publics, sols de presents d'una sola pèça (sonque de fusta, de teissut obligatòriament blanc, o de pèire) son autorizats. Las ofèrtas seràn d’ausèls o d’imatges divins que las oras consacradas pintre passaràn pas una jornada. Ja se’n faguèt mencion al subjècte de la pompas funèbras, mas Platon remembra que pas cap tomba poirà se trapar en terren laurable, e reïtèra que los gardians-de-la-lei seràn obesrvators del debanament dels enterraments. L’estèla de pèira e lo molon de pèira son possibles, e reglamentats: l’estèla ne poirà pas comportar mai de quatre vèrs. Los plors sont autorizats, los planhs seràn interdits. .

La comunautat isolada o volontàriament copada del mond

Tota relacion interetatica fa en efièch lo conflicte o la discòrdia possiblas. Atal, manténer un Estat en patz implicariá de l'exclure del rèste del mond politic. Aquesta volontat d'exclusion es subretot formuladas dins Las Leis de Platon. Per manténer la ciutat ideala, conven de limitar fòrtament los escambis exteriors: « es perque la ciutat platoniciana entretendrà, per una « nòbla mensorga », lo mite de l'autoctonia, o d'una diferéncia de natura entre sos ciutadans e los autres òmes, serà alunhada de la mar, descoratjarà los viatges e los contactes amb l'estrangièr, reservats als ambaissadors e als filosòfs ». Sus l'intellècte, Platon contradich Anaxagòr, que sosten que lo caòs primitiu aviá estat ordonat per l'Intellècte.

La modernitat de l’òbra

L'egalitat entre los sèxes, la necessitat de l'instruccion sens pasmens qu'aja l'aparéncia d'una constrencha testimonhan de la modernitat qu'incarna l’òbra de Platon. Mas lo caractèr autoritari del retrach de la Ciutat ideala que nos fa Platon pòt se mostrar coma un obstacle, que pòt plaçar un dobte sus aquesta modernitat. L'idèa d'una organizacion armoniosa de la societat ven de la nauta Antiquitat, fòrça abans l'aparicion del quita mot « socialisme ». D’aujòls alunhats e indirèctes del socialisme - quitament se l’usatge del mot siá fòrça anacronic - coma del comunisme dins son sens primièr de societat sens proprietat privada, se trapan sus diferents continents: en Grècia amb Platon, qu’imatgina dins La Republica e Las Leis de mòdes ideals d'organizacion de la ciutat (Platon presica pas l'egalitat sociala - sa ciutat ideale de La Republica essent al contrari estrictament ierarquizada - mas l'armonia. Al sen de l'elèit social envisatjat per Platon regnariá una comunautat absoluda dels bens materials)

Bibliografia

• Les Caractères (trad. Nicolas Waquet, préf. Nicolas Waquet), Paris, Payot & Rivages, coll. « La Petite Bibliothèque », 2010, 112 p. (ISBN 978-2743621384). 
• Iliade (trad. du grec ancien par Robert Flacelière), Éditions Gallimard, 1993 (1re éd. 1955) (ISBN 2-07-010261-0). 
• Les Caractères (trad. Xavier Bordes, préf. Xavier Bordes), Paris, Mille et Une Nuits, 1996, 72 p. (ISBN 2-84205-044-4). 
• Luc Brisson (dir.) (trad. Jean-François Pradeau), Les Lois : Livres I à VI, vol. 1059, Éditions Flammarion (1re éd. 2006) (ISBN 2-08-071059-1). 
• « Phédon », dans Platon, Œuvres complètes (trad. Monique Dixsaut, Luc Brisson), Éditions Flammarion, 2008 (1re éd. 2006), 2204 p. (ISBN 978-2-0812-1810-9). 
• Odyssée (trad. du grec ancien par Victor Bérard), Éditions Gallimard, coll. « Bibliothèque de la Pléiade », 1993 (1re éd. 1955) (ISBN 2-07-010261-0). 
• Hésiode (trad. Pierre Waltz, préf. Jérôme Vérain), Les Travaux et les Jours, Éditions Mille et Une Nuits, coll. « La petite collection » (1re éd. 2006), 65 p. (ISBN 978-2-8420-5406-9). 
• Philippe Raynaud (dir.) et Stéphane Rials, Dictionnaire de philosophie politique, Presses Universitaires de France, coll. « Quadrige », 2006 (1re éd. 2003), 900 p. 
• Jacques Droz (directeur), Histoire générale du socialisme, tome 1 : des origines à 1875, Presses universitaires de France, 1972 (ISBN 978-2130361503). 
• Platon (trad. Jean-François Pradeau, Luc Brisson), « Les Lois », dans Œuvres complètes, Éditions Gallimard, 2008 (1re éd. 2006), 2204 p. (ISBN 978-2-0812-1810-9). 
• Luc Brisson (dir.), « Le Banquet », dans Platon, Œuvres complètes, Flammarion, 2008 (ISBN 978-2-0812-1810-9).