Leon Chajn

Leon Chajn
Data i miejsce urodzenia	3 marca 1910 ; Warszawa, Królestwo Polskie, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	1 marca 1983 ; Warszawa, Polska
	Członek Rady Państwa
Okres	od 20 lutego 1957; do 24 czerwca 1965
Przynależność polityczna	Stronnictwo Demokratyczne (także tajnie PZPR)
	Odznaczenia

Leon Chajn (ur. 3 marca 1910 w Warszawie, zm. 1 marca 1983 tamże) – polski adwokat, działacz komunistyczny, polityk i publicysta, naczelny dyrektor archiwów państwowych. Sekretarz generalny Stronnictwa Demokratycznego, poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz Sejm PRL I, II, III i IV kadencji, członek Rady Państwa od 1957 do 1965, wiceprezes i członek Zarządu Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej pod koniec lat 40.^[1] Funkcje w Stronnictwie Demokratycznym sprawował oddelegowany przez władze PPR, pozostając jednocześnie jej członkiem. Po 1948 był równolegle do funkcji w SD tajnym członkiem PZPR^[2].

Życiorys

Syn Józefa i Reginy. Ukończył Wyższą Szkołę Dziennikarstwa (1931) i Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego (1933).

Aktywista Organizacji Młodzieży Socjalistycznej „Życie”. Od 1932 członek Komunistycznej Partii Polski. Od 1933 aplikant sądowy, jednocześnie działał w KPP.

Po agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę przebywał do czerwca 1941 na terenie okupacji sowieckiej, po ataku Niemiec na ZSRR ewakuowany do Baszkirskiej ASRR. Zajmował stanowiska kierownicze w sowieckiej administracji państwowej i gospodarczej (w latach 1940–1941 Sojuzahotkoż w Stanisławowie, naczelnik wydziału; w 1941 – Obłpromsojuz, dyrektor szkoły obwodowej we Lwowie; w latach 1942–1944 Baszniefttiefazstroj, naczelnik wydziału w Iszymbaju, Baszkirska ASRR).

Od 1943 działacz Związku Patriotów Polskich (przewodniczący ZPP w Iszymbaju), w 1944 oficer polityczny 1 Armii Polskiej w ZSRR, sekretarz redakcji „Do broni”. Od lipca 1944 zastępca kierownika resortu sprawiedliwości w Polskim Komitecie Wyzwolenia Narodowego; w latach 1945–1949 podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości; w latach 1949–1952 wiceprezes Najwyższej Izby Kontroli; w latach 1953–1957 podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej; w latach 1957–1965 członek Rady Państwa w latach 1963–1965 przedstawiciel rządu PRL w Radzie Administracyjnej Międzynarodowego Biura Pracy; w latach 1965–1976 dyrektor naczelny archiwów państwowych.

Od 1944 pełnił liczne funkcje w Stronnictwie Demokratycznym: członka Zarządu Głównego (1945), członka Centralnego Komitetu (1945–1969), członka Komitetu Politycznego CK (1945–1954), członka prezydium CK (1945–1965), sekretarza generalnego CK (1945–1961), wiceprzewodniczącego CK (1961–1965); w latach 1944–1969 poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz Sejm PRL I, II, III i IV kadencji.

W ostatnim okresie życia ujawnił, że został członkiem SD na polecenie władz Polskiej Partii Robotniczej i będąc jednym z przywódców Stronnictwa Demokratycznego, był jednocześnie nadal członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej^[3]^[4].

W 1966 uzyskał stopień naukowy doktora nauk humanistycznych. Autor prac naukowych poświęconych polskiej masonerii (Wolnomularstwo w II Rzeczypospolitej, Warszawa 1975; Polskie wolnomularstwo 1920–1938, Warszawa 1984). Był współzałożycielem Międzynarodowego Zrzeszenia Prawników Demokratów.

Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A 4-Tuje-16)^[5].

Bohater jednego z wywiadów w książce Teresy Torańskiej Oni^[6].

Życie prywatne

Mieszkał w Warszawie. Mąż Miry Chajn (1905–1984). Ojciec Józefa Chajna.

Ordery i odznaczenia

Order Sztandaru Pracy I klasy (1959)^[7]
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (29 grudnia 1945)^[8]
Order Krzyża Grunwaldu II klasy
Order Sztandaru Pracy II klasy
Złoty Krzyż Zasługi (19 lipca 1946)^[9]
Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1966)^[10]
Odznaka „Zasłużonemu Działaczowi Stronnictwa Demokratycznego”
Wielki Oficer Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja)

Przypisy

↑ ks. Dominik Zamiatała, Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, w: Encyklopedia Białych Plam, t. XVII, Radom 2006, s. 179.
↑ Legitymacja członkowska PZPR Chajna cały czas spoczywała w kasie pancernej u kierownika Wydziału Organizacyjnego KC (Mirosław Szumiło, Roman Zambrowski 1909–1977. Studium z dziejów elity komunistycznej w Polsce. Warszawa 2014, Wyd. Instytut Pamięci Narodowej, ISBN 978-83-7629-621-0 s. 422–423).
↑ Leon Chajn, Misja komunisty, Tygodnik Demokratyczny 10 września (1)–15 października 1989. Por. też Marek Łatyński, Nie paść na kolana. Szkice o opozycji lat czterdziestych, wyd. II rozszerzone, Wrocław 2002, Wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, ISBN 83-7095-056-6 s. 20. (Na tych samych ławach – o czym wiedzieli tylko dobrze poinformowani – dwoje członków PPR piastujących wysokie godności w Stronnictwie Demokratycznym: Eugenia Krassowska i sekretarz generalny SD Leon Chajn).
↑ Tych sojuszników PPR mogła być pewna – Rzymowskiego z uwagi na jego przeszłość, Chajna, bo był komunistą. Należał do komunistycznej organizacji młodzieżowej od roku 1929, a od 1932 roku do KPP. Już przed wojną, po rozwiązaniu ich własnej partii, poszczególni jej członkowie wstąpili do nowego stronnictwa. Teraz kilku komunistom wprost polecono w połowie października zapisanie się do Stronnictwa Demokratycznego, mieli być tam okiem i uchem PPR. Chajn się temu opierał, wolałby zostać w PPR, ale go przekonano. Wśród innych „wtyczek” komunistycznych byli sekretarz Prezydium PKWN Jan Karol Wende i Jan Rabanowski, od 1 grudnia kierownik resortu komunikacji, poczt i telegrafów. (...) Leon Chajn pisał w 1980 roku: „Miałem opory. Zambrowski mnie przekonywał, że to tylko na krótki czas, że trzeba jednak to Stronnictwo zorganizować, i że może to zrobić tylko ktoś kto ma jakieś doświadczenie polityczne i związki z tym ruchem” (Marek Łatyński, Nie paść na kolana. Szkice o opozycji lat czterdziestych, wyd. II rozszerzone, Wrocław 2002, Wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, ISBN 83-7095-056-6 s. 116–117).
↑ Wyszukiwarka grobów w Warszawie.
↑ Oni, Teresa Torańska. lubimyczytac.pl.
↑ Najwyższe odznaczenia dla zasłużonych obywateli Polski Ludowej, „Trybuna Robotnicza”, nr 173, 22 lipca 1959, s. 7.
↑ M.P. z 1946 r. nr 28, poz. 47 („w uznaniu zasług położonych dla odrodzenia Rzeczypospolitej Polskiej przez pracę konspiracyjną w szeregach Stronnictwa Demokratycznego”).
↑ M.P. z 1947 r. nr 74, poz. 490 („w II rocznicę P.K.W.N. w wyróżnieniu zasług na polu dwuletniej pracy nad odrodzeniem państwowości polskiej, nad utrwaleniem jej podstaw demokratycznych i w odbudowie kraju”).
↑ Nadzwyczajna sesja Sejmu, „Trybuna Robotnicza”, nr 172, 22 lipca 1966, s. 1.

Bibliografia

Zmarł Leon Chajn, „Kurier Polski”, nr 43 z 2 marca 1983, s. 1–2.
Informacje w BIP IPN.

[1] s. Dominik Zamiatała, Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, w: Encyklopedia Białych Plam, t. XVII, Radom 2006, s. 179.

[2] Legitymacja członkowska PZPR Chajna cały czas spoczywała w kasie pancernej u kierownika Wydziału Organizacyjnego KC (Mirosław Szumiło, Roman Zambrowski 1909–1977. Studium z dziejów elity komunistycznej w Polsce. Warszawa 2014, Wyd. Instytut Pamięci Narodowej, ISBN 978-83-7629-621-0 s. 422–423).

[3] Leon Chajn, Misja komunisty, Tygodnik Demokratyczny 10 września (1)–15 października 1989. Por. też Marek Łatyński, Nie paść na kolana. Szkice o opozycji lat czterdziestych, wyd. II rozszerzone, Wrocław 2002, Wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, ISBN 83-7095-056-6 s. 20. (Na tych samych ławach – o czym wiedzieli tylko dobrze poinformowani – dwoje członków PPR piastujących wysokie godności w Stronnictwie Demokratycznym: Eugenia Krassowska i sekretarz generalny SD Leon Chajn).

[4] Tych sojuszników PPR mogła być pewna – Rzymowskiego z uwagi na jego przeszłość, Chajna, bo był komunistą. Należał do komunistycznej organizacji młodzieżowej od roku 1929, a od 1932 roku do KPP. Już przed wojną, po rozwiązaniu ich własnej partii, poszczególni jej członkowie wstąpili do nowego stronnictwa. Teraz kilku komunistom wprost polecono w połowie października zapisanie się do Stronnictwa Demokratycznego, mieli być tam okiem i uchem PPR. Chajn się temu opierał, wolałby zostać w PPR, ale go przekonano. Wśród innych „wtyczek” komunistycznych byli sekretarz Prezydium PKWN Jan Karol Wende i Jan Rabanowski, od 1 grudnia kierownik resortu komunikacji, poczt i telegrafów. (...) Leon Chajn pisał w 1980 roku: „Miałem opory. Zambrowski mnie przekonywał, że to tylko na krótki czas, że trzeba jednak to Stronnictwo zorganizować, i że może to zrobić tylko ktoś kto ma jakieś doświadczenie polityczne i związki z tym ruchem” (Marek Łatyński, Nie paść na kolana. Szkice o opozycji lat czterdziestych, wyd. II rozszerzone, Wrocław 2002, Wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, ISBN 83-7095-056-6 s. 116–117).

[5] Wyszukiwarka grobów w Warszawie.

[6] Oni, Teresa Torańska. lubimyczytac.pl.

[7] Najwyższe odznaczenia dla zasłużonych obywateli Polski Ludowej, „Trybuna Robotnicza”, nr 173, 22 lipca 1959, s. 7.

[8] M.P. z 1946 r. nr 28, poz. 47 („w uznaniu zasług położonych dla odrodzenia Rzeczypospolitej Polskiej przez pracę konspiracyjną w szeregach Stronnictwa Demokratycznego”).

[9] M.P. z 1947 r. nr 74, poz. 490 („w II rocznicę P.K.W.N. w wyróżnieniu zasług na polu dwuletniej pracy nad odrodzeniem państwowości polskiej, nad utrwaleniem jej podstaw demokratycznych i w odbudowie kraju”).

[10] Nadzwyczajna sesja Sejmu, „Trybuna Robotnicza”, nr 172, 22 lipca 1966, s. 1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Przewodniczący	Aleksander Zawadzki (PZPR) Edward Ochab (PZPR)
Zastępcy przewodniczącego	Stanisław Kulczyński (SD) Oskar Lange (PZPR) Edward Ochab (PZPR) Bolesław Podedworny (ZSL)
Sekretarz	Julian Horodecki (ZSL)
Członkowie	Kazimierz Banach (ZSL) Leon Chajn (SD) Jan Dąb-Kocioł (ZSL) Władysław Gomułka (PZPR) Leon Kruczkowski (PZPR) Ignacy Loga-Sowiński (PZPR) Alicja Musiałowa-Afanasjew (PZPR) Roman Nowak (PZPR) Józef Ozga-Michalski (ZSL) Ryszard Strzelecki (PZPR) Jerzy Zawieyski (Znak) Jerzy Ziętek (PZPR)

Przewodniczący	Aleksander Zawadzki (PZPR)
Zastępcy przewodniczącego	Jerzy Albrecht (PZPR) Stanisław Kulczyński (SD) Oskar Lange (PZPR) Bolesław Podedworny (ZSL)
Sekretarz	Julian Horodecki (ZSL)
Członkowie	Kazimierz Banach (ZSL) Leon Chajn (SD) Władysław Gomułka (PZPR) Leon Kruczkowski (PZPR) Ignacy Loga-Sowiński (PZPR) Alicja Musiałowa-Afanasjew (PZPR) Roman Nowak (PZPR) Józef Ozga-Michalski (ZSL) Jerzy Zawieyski (Znak)