Lingva familio

Oni grupigas lingvojn en arojn (ofte nomitajn "familioj") laŭ ilia historia parenceco: lingvoj, kiuj ŝajnas deveni de komuna pralingvo, troviĝas en la sama lingvaro. Tiel oni ricevas arbecan strukturon.

La sekva tabelo montras unu tian strukturon. Pri kelkaj lingvaroj ekzistas diversaj opinioj, kaj iuj disdividoj estas esence arbitraj. Ĉi tiu tabelo estas iom konservativa, montrante nur lingvarojn, kies parenceco estas ĝenerale agnoskita. Pli radikala klasigo estas priskribita en la artikolo pri lingva filono.

Pro konveno, por ke ne estu tro da lingvaroj en la supra nivelo, la tabelo uzas ankaŭ kelkajn geografiajn grupojn, sed tiuj estas klare distingitaj per la vorto "lingvaroj" en la titolo. Ekzemple, historia parenceco inter la nordkaŭkaza kaj sudkaŭkaza lingvaroj ne estas pruvita.

Evidente la tabelo ne mencias ĉiujn homajn lingvojn, da kiuj estas kelkaj miloj. La strukturo de iuj familioj estas iom simpligita; pli da detaloj troviĝas eventuale en la artikolo pri la koncerna familio. Kreolaj lingvoj kaj piĝinoj estas troveblaj artikolfine. Planlingvoj estas ellasitaj pro ilia alispeca deveno. Listo de senparencaj lingvoj (lingvoj, kiuj ne apartenas al konata familio) troviĝas en aparta artikolo.

Iuj familioj estas rigardeblaj ankaŭ kiel lingvoj kun dialektoj, kaj multaj lingvoj estas rigardeblaj ankaŭ kiel familioj de proksime parencaj lingvoj.

Mapoj

Tridekses lingvaroj de la mondo (nuna etendiĝo) Afrikazia lingvaro  Berbera lingvaro  Ĉada lingvaro  Kuŝida lingvaro  Ŝemida lingvaro Altaja lingvaro  Korea lingvo  Japana lingvaro  Mongola lingvaro  Tungus-manĉura lingvaro  Tjurka lingvaro  Indianaj lingvaroj  Aŭstraliaj lingvaroj  Aŭstralazia lingvaro  Aŭstronezia lingvaro  Kaŭkaziaj lingvaroj  Dravida lingvaro  Eskimo-aleuta lingvaro Ĉinotibeta lingvaro  Ĉina lingvaro  Tibeto-birma lingvaro Hindeŭropa lingvaro  Albana lingvo  Armena lingvo  Balta lingvaro  Kelta lingvaro  Ĝermana lingvaro  Greka lingvo  Hindarja lingvaro  Irana lingvaro  Latinida lingvaro  Slava lingvaro  Kojsanaj lingvaroj  Niĝerkonga lingvaro  Nilo-sahara lingvaro  Prasiberiaj lingvaroj  Papuaj lingvaroj  Kradaja lingvaro  Urala lingvaro  Eŭska lingvo

Nuntempa distribuo de 18 grandaj lingvo-familioj en la mondo.  Afrikazia  Niĝerkonga  Nilo-sahara  Kojsana  Hindeŭropa  Kaŭkazia  Altaja  Urala  Dravida  Ĉinotibeta  Aŭstralazia  Aŭstronezia  Aŭstralia  Papua  Kradaja  Amerinda  Na-denea  Eskimo-aleuta  Senparenca lingvo

Lingvaroj el Afriko

Lingvaroj en Afriko.

Inter la senparencaj lingvoj de Afriko estas la haza kaj sandava.

Afrikazia

• berbera
• ĉada (haŭsa)
• egipta (kopta)
• kuŝida (somala)
• omota
• ŝemida (amhara, araba, hebrea)

Koja

nama

Ĵua

kunga

Niĝerkonga

• senegala (fula, volofa)
• mandea (bambara)
• krua
• gura (morea)
• kvaa (aŝantia)
• volta-niĝera (evea, fonua, igba, joruba)
• benve-konga (bantua: svahila, lingala, kosa k zulua, ŝona)
• kordofanaj (nubaaj) lingvaroj

Nilo-sahara

• nilota
• nubia

Lingvaroj el Eŭrazio

Inter la senparencaj lingvoj de Eŭrazio estas la ajnua, buruŝaska, etruska, korea, nivĥa, sumera, kaj la eŭska aŭ baska.

Altaja

• Mongola
• Tjurka (turka, azerbajĝana, uzbeka, ujgura)
• Tungus-manĉura

Aŭstralazia

Kmera (kamboĝa), vjetnama, nikobara

Aŭstronezia

Formosaj lingvoj

Tetuna, balia, cebua, ĉamora, java, malagasa, malaja (enhavante la indonezian), sunda, tagaloga (enhavante la filipina), fiĝia

Polinezia lingvaro: havaja, maoria, samoa

Abĥaz-adigea

Abĥaza

Ĉinotibeta

Nepala (kontraŭ la nacia nepalia lingvo), birma, tibeta, ĉina

Dravida

Kanara, malajala, tamila, telugua

Hindeŭropa

• albana
• armena
• balta (latva, litova)
• ĝermana (i.a. norvega - sveda, dana, angla, germana k.a.)
• greka
• hinda (bengala, urduo (enhavante la hindian), nepalia, cigana)
• irana (persa, kurda, paŝtoa)
• italida (latina kaj ĝiaj idoj: itala, franca, hispana, portugala, rumana)
• kelta (kimra, irlanda)
• slava (ĉeĥa kaj slovaka, pola, rusa, ukraina, serba kaj kroata, slovena, bulgara)

Japaneca

• Japana

Jeniseja

• Keta

Vidu Dene-jeniseja lingvaro

Kartvela

Kartvela

Kradaja

• Tajeca: siama, laŭa, ĝuanga

Naĥ-dagestana

Ĉeĉena, inguŝa

Urala

• Finneca (estona - finna)
• Ugra (hungara)

Indianaj lingvaroj el Nordameriko

Distribuo de lingvo-familioj kaj senparencaj lingvoj norde de Meksikio en la epoko de unua kontakto kun eŭropanoj.

Estas multaj senparencaj lingvoj en Nordameriko, kiel la hajda, la taraska kaj la zunia. Inter la lingvaroj estas:

Eskim-aleŭta

Inuita, jupika

Dene-jeniseja

Keta, tlingita, ĉipevajana, navaha

Vidu Na-denea lingvaro

Algonkeneca

• Viota
• Juroka
• Algonkena (oĝibva, slavia, kria, ĉejena, mikmaka)

Saliŝa

Laŝucida

Vakaŝana

Hejlcuka, nutka

Siua

Lakota, mandana, omaha

Irokeza

Mohoka, Ĉeroka

Muskoga

• Ĉakta

Penuta

(per Delancey 2006)

• Cimŝiana
• Ĉinuka
• Oregona penuta (kusa, alsia, sajusla)
• Plataĵa penuta (sahaptiana, klamata, molala)
• Majdua
• Jokuca
• Utia (mivoka, mucuna)
• ? Vintua (patvena)
• ? Kalapuja
• ? Takelma

Ĥoka

Hipoteza lingvaro. La sekvantaj estas eblaj lingvaretoj kaj senparenculoj.

• Karuka
• Ŝasta
• Ĉimarika
• Jana
• Aĉumavi-acugevia
• Vaŝa
• Eselena
• Salena
• Pomoa
• Juma (kokopa, havasupaja)

Jut-azteka

Naŭatla, ŝoŝona, hopia

Otomi-mangea

• Otomi-pamea (otomia, pamea, matlacinka)
• Ĉinanteka
• Tlapanekeca (tlapaneka)
• Mangeeca (mangea)
• Popolokeca (popoloka, mazateka)
• Zapoteka
• Miŝtekeca (miŝteka, kvikateka, trikia)

Miŝe-zokea

• Miŝea
• Zokea

Majaeca

Grandaj lingvoj: Majaa (jukateka), vasteka, cocila, celtala, ĉola, kakĉikela, kekĉia, kiĉea, mamea, ĉuĥa, hakalteka (poptia), kanhobala, iŝila, pokomama, pokomĉia, cutuhila

Indianaj lingvaroj el Sudameriko

Estas multaj senparencaj lingvoj en Sudameriko, kiel la mapuĉa kaj pirahana. Inter la lingvaroj estas:

Ajmareca

• Ajmara

Aravakeca

• Majpura (taina, garifuna, gvahira, aravaka)
• Gvahiba
• Arava

Ĉibĉeca

Ĉibĉa

Ĉokoa

• Ĉokoa (embera)

Ĵea

Ŝavantea, kajnganga

Karibeca

• Kariba

Keĉua

• Keĉua

Pano-takana

Takana, ŝipiba

Tukaneca

Tukana

Tupieca

Gvarania, tupia

Papuaj lingvaroj

Troviĝas multaj senparencaj lingvoj en Papulando. Inter la lingvaroj estas:

Tra-papulanda

Enhavas la plejparton de la papuaj lingvoj

Norda bugenvila

rotokasa

Aŭstraliaj lingvaroj

Troviĝas pluraj senparencaj lingvoj en Aŭstralio. Inter la lingvaroj estas:

Pama-nungaa

Enhavas la plejparton de la aŭstraliaj lingvoj

Mikslingvoj, kreola lingvoj, kaj piĝinoj

• Miĉifa
• Haita
• Tok-pisino

Vidu ankaŭ

• Deveno de lingvo
• Lingvistiko
• Lingva klasifiko
• Listo de lingvoj
• Planlingvo, Konstruita lingvo, Lingva rekonstruo

Eksteraj ligiloj

• Skemo de la hindeŭropaj lingvoj