Modrogłówka
| Ifrita kowaldi[1] | |||
| (De Vis, 1890) | |||
 Modrogłówka na fragmencie ilustracji autorstwa J.G. Keulemansa opublikowanej w czasopiśmie „Novitates Zoologicae” w 1899 roku | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina |
Ifritidae | ||
| Rodzaj |
Ifrita | ||
| Gatunek |
modrogłówka | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[7] | |||
 | |||
Modrogłówka[8] (Ifrita kowaldi) – gatunek ptaka z rodziny modrogłówek (Ifritidae), której jest jedynym przedstawicielem. Mały ptak zamieszkujący endemicznie Nową Gwineę, nie jest zagrożony wyginięciem. Modrogłówki należą do drugiego, obok Pitohui, rodzaju, którego przedstawiciele są trujący[9]. Pochodzenie batrachotoksyn znajdujących się w ciele ptaków z obu rodzajów jest niejasne, prawdopodobnie ptaki pozyskują ją z pokarmu[9].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Modrogłówka występuje w Nowej Gwinei, zamieszkując w zależności od podgatunku[10]:
- I. kowaldi brunnea – góry Weyland i pasmo Nassau Range w zachodnio-środkowej Nowej Gwinei
- I. kowaldi kowaldi – centralne i wschodnie góry Nowej Gwinei, włącznie z półwyspem Huon
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek po raz pierwszy opisany naukowo przez Charlesa Waltera De Visa w 1890 roku pod nazwą Todopsis kowaldi[4]. Jako miejsce typowe holotypu (najprawdopodobniej młody samiec) autor wskazał Góry Owena Stanleya w Nowej Gwinei[4]. Jedyny przedstawiciel rodzaju Ifrita opisanego przez Waltera Rothschilda w 1898 roku na łamach czasopisma „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”[3]. Modrogłówki są daleko spokrewnione z monarkami (Monarchidae), dzierzbami (Laniidae), krukowatymi (Corvidae), cudowronkami (Paradisaeidae) i skałowronami (Corcoracidae)[11][12][13][2], jednak zachodzi potrzeba bardziej kompleksowych badań dla określenia ich najbliższego pokrewieństwa[14]. Tradycyjnie wyróżnia się dwa podgatunki[10], ale Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny obecnie (2020) uznaje ten gatunek za monotypowy[15].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]Nazwa rodzajowa pochodzi od słowa ‘ifrīt w legendach arabskich oznaczającego „ducha, dżina”[16]. Odnosi się to do zagadkowego pokrewieństwa modrogłówki w stosunku do innych taksonów[10]. Epitet gatunkowy honoruje Charlesa Adolpha Kowalda, brytyjskiego oficera pochodzenia niemieckiego służącego na Nowej Gwinei oraz kolekcjonera[17].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała 16–17 cm, masa ciała 34–36 g[10]. U samca podgatunku nominatywnego pióra korony czarne z błyszczącymi, niebieskimi końcówkami (korona sprawia wrażenie niebieskiej z czarnymi piórami pośrodku i na jej granicach), środkowa część karku z małą, ochrową łatą. Powierzchnia między okiem a nasadą dzioba biaława, boki głowy ochrowe, nad oczodołami krótka biała linia, za oczodołami biała lub płowa linia ciągnąca się do ucha. Górne części ciała, w tym pokrywy nadskrzydłowe i ogon, ciemnobrązowe. Dolne części ciała ochrowe, gardło jaśniejsze, brzuch i boki jasnooliwkowe. Tęczówka ciemnobrązowa, dziób brązowy, nogi szaro-oliwkowe. Samica podobna do samca, ale linia zaoczodołowa koloru blado-ochrowego. Osobniki młodociane przypominają samicę, ale czoło jest koloru ochrowo-brązowego, pióra na skrzydle ochrowe. Podgatunek brunnea różni się od nominatywnego brązowo-oliwkowymi górnymi częściami ciała, natomiast lotki i ogon są bardziej rdzawo-brązowe[10].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Siedlisko i pokarm
[edytuj | edytuj kod]Modrogłówka jest najprawdopodobniej gatunkiem osiadłym, zamieszkującym górskie lasy, w szczególności lasy omszałe[10]. Występuje na wysokości 1460–3680 m n.p.m., głównie na 2000–2900 m n.p.m.[10]
W skład pożywienia modrogłówki wchodzą głównie owady, w tym chrząszcze (Coleoptera), od czasu do czasu uzupełnia pokarm o miękkie owoce[10]. Pokarm zdobywa na opadłych polanach lub na gałęziach drzew[10]. Skrada się w górę pnia i na gałęzie w sposób podobny do kowalików (Sitta)[10]. Wisząc na gałęziach, używając ogona jako podpory, sonduje językiem porastający je mech[10]. Łączy się w stada z innymi żerującymi ptakami[10].
Lęgi
[edytuj | edytuj kod]Gniazdo z jajem obserwowano we wrześniu, gniazda z pisklęciem w październiku oraz pod koniec listopada, pierzące się ptaki pod koniec sierpnia, co wskazuje, że okres rozrodczy przypada na środkową i późną porę suchą, początek pory deszczowej i co najmniej koniec pory deszczowej[10]. Gniazdo głębokie, pokaźnych rozmiarów, o kształcie grubościennej miski, wyłożone zielonym mchem i liśćmi paproci, drobnymi pnączami lub korzonkami, zazwyczaj umieszczone na drzewie 3,6 m nad ziemią[10]. Samica składa jedno białe z jasnoczarnymi i fioletowo-czarnymi plamami jajo, o średnicy 25,8×20,7 mm[10]. Brak dalszych informacji na temat wychowu młodych.
Status
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski)[7]. Wielkość globalnej populacji nie jest znana, ale gatunek ten ocenia się jako dość pospolity, choć słabo rozpowszechniony w wielu miejscach jego występowania. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku, BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako stabilny[18].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Łacińskie coronatus – „koronowany” (od coronare – „ukoronować” (corona – „korona”)).
- ↑ Herman Schalow (1852–1925), niemiecki bankier i ornitolog.
- ↑ Łacińskie brunneus – „brązowy” (od brunus – „brązowy”).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ifrita kowaldi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b R. Schodde, L. Christidis. Relicts from Tertiary Australasia: undescribed families and subfamilies of songbirds (Passeriformes) and their zoogeographic signal. „Zootaxa”. 3786 (5), s. 503, 2014. DOI: 10.11646/zootaxa.3786.5.1. (ang.).
- ↑ a b c W. Rothschild. Ifrita, gen. nov.. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 7, s. 53, 1898. (ang.).
- ↑ a b c Ch.W. De Vis: Appendix G.: Reports on birds from British New Guinea. W: British New Guinea. Administrator: British New Guinea: annual report by Her Majesty's Administrator of the Government from 4th September 1888 to 30th June 1889, with map and appendices. Cz. 21. Melbourne: Robt. S. Brain, Government Printer, 1890, s. 59. (ang.).
- ↑ E. Stresemann. Neue Formen aus Neuguinea und Neupommern. „Ornithologische Monatsberichte”. 30, s. 8, 1922. (niem.).
- ↑ A.L. Rand. Ten new birds from New Guinea. „American Museum Novitates”. 1074, s. 2, 1940. (ang.).
- ↑ a b Ifrita kowaldi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Ifritidae Schodde & Christidis, 2014 - modrogłówki - Ifrit (wersja: 2020-09-20). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-11-22].
- ↑ a b J.P. Dumbacher, T.F. Spande, J.W. Daly, Batrachotoxin alkaloids from passerine birds: A second toxic bird genus (Ifrita kowaldi) from New Guinea, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 97 (24), 2000, s. 12970–12975, DOI: 10.1073/pnas.200346897, ISSN 0027-8424, PMID: 11035772, PMCID: PMC27162 [dostęp 2017-03-26].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o W. Boles: Blue-capped Ifrit (Ifrita kowaldi). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2015. [dostęp 2015-11-28]. (ang.).
- ↑ J.A. Norman, P.G.P. Ericson, K.A. Jønsson, J. Fjeldså, L. Christidis. A multi-gene phylogeny reveals novel relationships for aberrant genera of Australo-Papuan core Corvoidea and polyphyly of the Pachycephalidae and Psophodidae (Aves: Passeriformes). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 52 (2), s. 488–497, 2009. DOI: 10.1016/j.ympev.2009.03.019. (ang.).
- ↑ K.A. Jønsson, P.-H. Fabrea, R.E. Ricklefs, J. Fjeldså. Major global radiation of corvoid birds originated in the proto-Papuan archipelago. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 108 (6), s. 2328–2333, 2011. DOI: 10.1073/pnas.1018956108. (ang.).
- ↑ M. Aggerbeck, J. Fjeldså, L. Christidis, P.-H. Fabre, K.A. Jønsson. Resolving deep lineage divergences in core corvoid passerine birds supports a proto-Papuan island origin. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 70, s. 272–285, 2014. DOI: 10.1016/j.ympev.2013.09.027. (ang.).
- ↑ M.J. Andersen, P.A. Hosner, C.E. Filardi, R.G. Moyle. Phylogeny of the monarch flycatchers reveals extensive paraphyly and novel relationships within a major Australo-Pacific radiation. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 83, s. 118–136, 2015. DOI: 10.1016/j.ympev.2014.11.010. (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Crows, mudnesters, birds-of-paradise. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
- ↑ Ifrita, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-17] (ang.).
- ↑ kowaldi, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-17] (ang.).
- ↑ Species factsheet: Ifrita kowaldi. BirdLife International, 2022. [dostęp 2022-01-06]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).