Muziekfestival

Het festivalterrein van Glastonbury in 2003

Appelpop, het grootste gratis muziekfestival van Nederland

Een muziekfestival is een – doorgaans binnen een bepaald tijdsbestek terugkerend – muzikaal evenement waarbij soms één, maar over het algemeen meerdere artiesten live optreden voor een doorgaans wat groter publiek. Dit kan een popfestival zijn, maar bijvoorbeeld ook een festival waarbij jazz of klassieke muziek centraal staat.

Een zeer bekend voorbeeld is het Eurovisiesongfestival, tevens het grootste niet-sportieve terugkerende televisie-evenement.

Geschiedenis

Popfestivals in de VS

In de Verenigde Staten zijn muziekfestivals ontstaan tijdens de flowerpowerbeweging in San Francisco. Deze groep jongeren, ook wel hippies genoemd, bestond grotendeels uit studenten en was idealistisch ingesteld. Het bekendste festival was het eenmalige Woodstock in 1969. De San Francisco-beweging draaide om termen als: terug naar de natuur, love-ins, drugs, lightshows, underground radio etc. en manifesteerde zich in (meestal gratis) popfestivals. Er bestond in de VS al een traditie van muziekfestivals, maar die draaiden alleen om muziek. De San Francisco-beweging heeft de motieven en uitwerking van de muziekfestivals ingrijpend veranderd. Zo ontstonden er ook multimediafestivals, zoals het Trips Festival in San Francisco, waar ook schrijvers en schilders optraden.

Popfestivals in Nederland

In 1967 werden in Nederland de eerste grootschalige popfestivals gehouden. Op 4 mei 1967 vond in de Houtkamphal in Doetinchem een negen uur durende Beatmarathon plaats, georganiseerd door Beatclub Shabby en Everplay. Deze festivals waren allemaal nog ‘indoor’, maar op Hemelvaarstdag 4 mei 1967 vond het eerste jaarlijks terugkerend openluchtfestival in het openluchttheater de Kösterskoele te Markelo plaats. Dit festival is jaarlijks, op hemelvaartsdag, gehouden tot 1975. Het tweede openluchtfestival vond plaats op 16 juli 1967 in het openluchttheater van het Twentse dorp Hertme. In augustus 1968 volgde Utrecht met ‘Flight to Lowlands Paradise’ georganiseerd door de Utrechtse kunstschilder Bunk Bessels. Deze achttien uur durende happening had geen beroemde acts (in die tijd lieten artiesten het vaak afweten), maar wel experimenteel theater, dans, wierook, dichters, films, bodypainting en vloeistofdia’s voor een tientje (tien gulden), inclusief ontbijt. In 1968 werd een derde openluchtmanifestatie gehouden in het Gelderse Lochem: ‘Pilgrimage', de eerste versie van het Lochem Festival dat in 1986 ophield te bestaan.

In 1970 werd voor het eerst een meerdaags openluchtfestival georganiseerd. Het driedaagse Holland Pop Festival vond plaats in het Kralingse Bos in Rotterdam. Op de Tielse Waalkade vond het tweedaagse Betuws Muziekfestival plaats, met vele bekende artiesten. Op de Gulperberg werd op tweede Pinksterdag Pinknick georganiseerd, dat een jaar later verder ging als Pinkpop. Daarna was er een omslag naar grootschalige en publieksgerichte festivals. Naast doorgaande schaalvergroting, valt er ook een verandering te bespeuren in de motivatie van de organisatoren. De eerste popfestivals waren georganiseerd op grond van ideële motieven: groepen traden bijna gratis op en de prijs van de toegangskaartjes was gebaseerd op kostendekking. Vaak was de organisatie zo amateuristisch dat de helft van het publiek over het hek klom.

De ideële motieven werden steeds meer door commerciële motieven vervangen. De organisatoren hoopten geld te verdienen en aan de andere kant vroegen de artiesten hogere gages. Toen de festivals grootschaliger werden, was de winstmarge – als je iets meer toegangsgeld vroeg – heel aantrekkelijk. Daarnaast moest er meer geld worden geïnvesteerd om grote artiesten te kunnen boeken.

De gedachte achter de oprichting van de Stichting Holland Pop Festival in 1970 was commercieel van aard (door middel van een stichting ben je als organisator niet aansprakelijk voor verlies en krijg je eerder het vertrouwen van artiesten en de overheid), maar omvatte ook een ideëel doel, namelijk De belangstelling voor de cultuur en speciaal voor de moderne uitingen daarvan, te bevorderen en op deze wijze bij te dragen tot verbetering van de intermenselijke verhoudingen. Het festival was een groot succes, volgens ooggetuigen waren er ruim 100.000 bezoekers en de organisatie verliep goed. Van politiek engagement zoals in de VS was niet veel te merken, wat toegeschreven kan worden aan de taalbarrière (de politieke boodschappen van de bands zijn in het Engels) en aan de omstandigheid dat de Nederlandse samenleving op dat moment niet belast was met de urgentere problemen waarmee de VS toen te kampen had, zoals het racisme en de Vietnamoorlog. Het publiek bestond overwegend uit scholieren en studenten of mensen met een afgeronde opleiding.

Er ontstonden in de jaren zeventig ook andere popfestivals, zoals Pinkpop en het Lochemfestival, die steeds grootschaliger werden maar ook steeds professioneler om het festival zo goed mogelijk te laten verlopen. In de jaren tachtig werd het kleinschaligere Tegentonen voor het eerst georganiseerd. In de jaren tachtig en negentig ontstonden de eerste festivals die zich richtten op één specifiek genre, zoals de metalfestivals Dynamo Open Air in Nederland en Graspop Metal Meeting in België. Begin jaren negentig vond de eerste editie van Lowlands in Biddinghuizen plaats, dat later het bezoekersaantal van Pinkpop zou evenaren. Sindsdien worden vele kleinere festivals gehouden. Begin van de jaren 2000 zijn er jaarlijks een kleine tweehonderd in Nederland. In navolging van de festivals voor metal, punk en alternatieve rock, ontstonden na 2000 de eerste dancefestivals, zoals Tomorrowland in België.

Huidige festivals

Festivals in Nederland

Enkele bekende festivals in Nederland:

Festival	Sinds	Locatie	Bezoekersaantal
Pinkpop	1970	Landgraaf, Limburg	65.000
Paaspop	1974	Schijndel, Noord-Brabant	35.000
North Sea Jazz Festival	1976	Rotterdam, Zuid-Holland	75.000
Nirwana Tuinfeest	1976	Lierop, Noord-Brabant	15.000
Bospop	1980	Weert, Limburg	50.000
Parkpop	1981	Den Haag, Zuid-Holland	35.000
Dynamo Open Air	1986-2005	Eindhoven, Noord-Brabant	70.000
Appelpop	1992	Tiel, Gelderland	170.000*
Lowlands	1993 (1967)	Biddinghuizen, Flevoland	55.000
Crossing Border	1993	Den Haag, Zuid-Holland	12.500
Zwarte Cross	1997	Lichtenvoorde, Gelderland	265.500*
Motel Mozaïque	2001	Rotterdam, Zuid-Holland	32.000
Defqon.1	2003	Walibi Holland, Biddinghuizen	100.000
Lakedance	2005	Aquabest, Noord-Brabant	35.000
LatinVillage	2005	Spaarnwoude, Noord-Holland	30.000
Le Guess Who?	2007	Utrecht, Utrecht	20.000
Strandfestival ZAND	2008	Almere, Flevoland	25.000
Into the Great Wide Open	2009	Vlieland, Friesland	5.200
Best Kept Secret	2013	Beekse Bergen, Noord-Brabant	25.000
Down The Rabbit Hole	2014	Ewijk, Gelderland	45.000

* Bezoekersaantallen kunnen op verschillende manieren berekend worden: de capaciteit per dag, het totaal aantal unieke bezoekers of het totaal aantal over alle dagen bij elkaar opgeteld.

Festivals in België

In België worden jaarlijks Rock Werchter (tot 1999 het dubbelfestival Torhout-Werchter), Graspop Metal Meeting, Dour Festival en Pukkelpop georganiseerd. In 2003, 2005, 2006, 2007 en 2012 kreeg Rock Werchter de prijs voor best festival in the world en in 2009, 2011, 2015 en 2016 won het de European Festival Awards. Naast de bekende festivals op festivalweides kent België ook enkele stadfestivals zoals de Gentse Feesten, Lokerse Feesten en Les Ardentes in Luik.

Festival	Sinds	Locatie	Bezoekersaantal
Alcatraz Metal Festival	2008	Kortijk, West-Vlaanderen	45.000
Gentse Feesten	1843	Gent, Oost-Vlaanderen	1.570.000^[1]
Gent Festival van Vlaanderen	1958	Gent, Oost-Vlaanderen	50.000^[2]
Rock Werchter	1975	Werchter, Vlaams-Brabant	352.000
Sjock Festival	1976	Gierle, Antwerpen	13.000
Reggae Geel	1978	Geel, Antwerpen	50.000
Cactusfestival	1982	Brugge, West-Vlaanderen	25.000
Rock Herk	1983	Herk-de-Stad, Limburg	15.000
Pukkelpop	1985	Hasselt, Limburg	180.000
Suikerrock	1986	Tienen, Vlaams-Brabant	100.000
Dour Festival	1988	Dour, Henegouwen	225.000
Groezrock	1992	Meerhout, Antwerpen	35.000
Graspop Metal Meeting	1996	Dessel, Antwerpen	220.000
Rimpelrock	2002	Hasselt, Limburg	50.000
Tomorrowland	2005	Boom, Antwerpen	600.000^[3]

Festivals in Duitsland

Duitsland kent vier grote festivals die samen twee duo-festivals vormen. Zo vinden Rock am Ring (op de Nürburgring in de Eifel) en Rock im Park (in Neurenberg in het zuiden) tijdens hetzelfde weekend plaats en kennen een grote overlap van artiesten. Ditzelfde geldt voor Hurricane in Bremen in het noorden en Southside in Neuhausen ob Eck in het zuiden.

Festival	Sinds	Locatie	Bezoekersaantal
Rock am Ring	1985	Nürburgring, Rijnland-Palts	90.000
Rock im Park	1993	Neurenberg, Beieren	75.000
Hurricane	1973	Bremen, Bremen	70.000
Southside	1999	Neuhausen ob Eck, Baden-Württemberg	40.000
Wacken Open Air	1990	Wacken, Sleeswijk-Holstein	45.000
Night of the Progfestival	2006	Loreley, Rijnland-Palts	?

Festivals in het Verenigd Koninkrijk

Festival	Sinds	Locatie	Bezoekersaantal
Glastonbury	1970	Glastonbury, Engeland	140.000
Reading Festival	1989	Reading, Engeland	90.000
T in the Park	1994	Balado, Schotland	250.000
All Tomorrow's Parties	1999	Minehead, Engeland	40.000
Leeds Festival	1999	Leeds, Engeland	80.000
Isle of Wight Festival	2002 (1968)	Isle of Wight, Engeland	50.000
Download Festival	2003	Donington Park, Engeland	?

Festivals in Europa

In geheel Europa vindt jaarlijks een groot aantal festivals plaats. Bekende festivals zijn onder meer:

Festival	Sinds	Locatie	Bezoekersaantal
Roskilde	1971	Roskilde, Denemarken	100.000
Sziget-festival	1993	Boedapest, Hongarije	85.000 (per dag) 440.000 (totaal)
F.I.B.	1995	Benicasim, Spanje	150.000
Exit Festival	2000	Novi Sad, Servië	190.000
Primavera Sound	2001	Barcelona	190.000
Open'er Festival	2002	Gdynia, Polen	100.000
Rock en Seine	2003	Parijs, Frankrijk	100.000
Rock in Rio Lisboa	2004	Lissabon, Portugal	?
Oxegen	2004	Punchestown Racecourse, Ierland	60.000
Nova Rock	2005	Nickelsdorf, Oostenrijk	160.000
Hellfest	2006	Clisson, Frankrijk	150.000
Balaton Sound	2007	Zamárdi, Hongarije	?

Festivals wereldwijd

Festival	Sinds	Locatie	Bezoekersaantal
Internationaal songfestival van Viña del Mar	1960	Viña del Mar, Chili
Rock in Rio	1985	Rio de Janeiro, Brazilië	0,7 tot 1,5 miljoen
Lollapalooza	1990	Chicago, Verenigde Staten	400.000
Burning Man	1986	Black Rock Desert, Verenigde Staten	80.000
South by Southwest	1987	Austin (Texas), Verenigde Staten	30.000