Teodor Marchlewski
| Data i miejsce urodzenia |
12 lipca 1899 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
27 stycznia 1962 |
| profesor nauk biologicznych | |
| Specjalność: genetyk | |
| Alma Mater | |
| Profesura |
1934 |
| Uczelnia | |
| Odznaczenia | |
   
| |
| Data i miejsce urodzenia |
12 lipca 1899 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
27 stycznia 1962 |
| Poseł I kadencji Sejmu PRL | |
| Okres |
od 20 listopada 1952 |
| Przynależność polityczna | |
Teodor Edward Józef Marchlewski (ur. 12 lipca 1899 w Ardwick (Manchester), zm. 27 stycznia 1962 w Krakowie) – biolog genetyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 1948–1956 rektor tej uczelni, w latach 1952–1956 poseł na Sejm PRL I kadencji z ramienia PZPR.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w rodzinie Leona i Fanny z domu Hargreaves (zm. 1932). Miał młodszych braci Marcelego i Jana, a jego stryjem był Julian Marchlewski[1]. W 1900 przyjechał z rodzicami do Krakowa. Maturę zdał w 1918 w Gimnazjum św. Jacka w Krakowie. W 1922 uzyskał stopień doktora filozofii UJ. Później dzięki stypendiom kontynuował studia w Edynburgu, Utrechcie i Kopenhadze. Habilitował się w 1927, a tytuł profesora uzyskał w 1934. W latach 1938–1940 był dziekanem Wydziału Rolniczego UJ (od listopada 1939 do stycznia 1940 jedynie formalnie, gdyż 6 listopada 1939 w ramach Sonderaktion Krakau został uwięziony przez gestapo i osadzony w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen). Wskutek ciężkiej choroby, która w rezultacie spowodowała trwałe kalectwo, został on zwolniony już po kilku miesiącach. W czasie okupacji hitlerowskiej początkowo pracował w gospodarstwie Konary będącym własnością jego ojca, a następnie w latach 1941–1943 działał w Związku Hodowców Bydła Czerwonego Polskiego i w Związku dla Spraw Hodowli Zwierząt[2]. Potem kierował do końca życia Zakładem Genetyki i Ewolucjonizmu. W 1947 jako prorektor UJ potępiał walkę o przywrócenie niepodległości[3]. W latach 1950–1957 był dyrektorem Instytutu Zootechniki w Krakowie. W latach 1949–1952 był czynnym członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, a od 1952 członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk, w latach członkiem jej prezydium[4]. W listopadzie 1949 został członkiem Ogólnokrajowego Komitetu Obchodu 70-lecia urodzin Józefa Stalina[5].
W 1927 ożenił się z Ewą Kępianką, miał córkę Annę – żonę profesora i rektora UJ Aleksandra Koja[6].
Zmarł w Krakowie, pochowany w kwaterze zasłużonych na cmentarzu Rakowickim (kwatera LXVII-płn 1-9)[7][8].
Materiały archiwalne Teodora Marchlewskiego znajdują się w PAN Archiwum w Warszawie pod sygnaturą III-124[9].
,_26_Rakowicka_street,_Krak%C3%B3w,_Poland.jpg?lang=pl)
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Order Sztandaru Pracy I klasy (22 lipca 1949)[10]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (19 lipca 1954)[11]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1951)[12]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (14 stycznia 1955)[13]
Nagrody
[edytuj | edytuj kod]- Państwowa Nagroda Naukowa I stopnia w dziedzinie nauk matematyczno-przyrodniczych za całokształt dorobku naukowego, a zwłaszcza za najświeższe badania w dziedzinie biologii, ważne dla rozwoju rolnictwa (29 lipca 1950)[14]
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Jest patronem Zespołu Szkół w Trzcinicy[15].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Teodor Edward Józef Marchlewski M.J. Minakowski, Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 2024-08-23].
- ↑ Zdzisław Kosiek Teodor Edward Marchlewski (1899–1962), [w:] Polski Słownik Biograficzny tom XIX wyd. 1974 s. 547–549.
- ↑ Ryszard Terlecki, Uniwersytet Jagielloński wobec procesu krakowskiego w 1947 roku, „Zeszyty Historyczne WiN-u”, 2002, nr 18.
- ↑ Członkowie PAN: Skorowidz.
- ↑ „Życie Warszawy”, nr 306 (1808), 6 listopada 1949, s. 1.
- ↑ Magdalena Bajer Rodzina firmie wierna. forumakademickie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-27)]..
- ↑ Lokalizator Grobów – Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 2020-08-03].
- ↑ Karolina Grodziska, Opis trasy zwiedzania cmentarza Rakowickiego, [w:] Cmentarz Rakowicki w Krakowie wyd. przez Obywatelski Komitet Ratowania Krakowa, Agencja Omnipress Warszawa 1988, s. 133.
- ↑ Spis inwentarzy, Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, [dostęp 2024-02-28].
- ↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie oświaty, nauki, kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1954 r. nr 108, poz. 1463 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie nauki”.
- ↑ M.P. z 1951 r. nr 74, poz. 1007 „za wybitną działalność naukową”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450 - Uchwała Rady Państwa z dnia 14 stycznia 1955 r. nr 0/126 - na wniosek Prezesa Polskiej Akademii Nauk.
- ↑ Przyznanie Państwowych Nagród Naukowych i Artystycznych. „Nowa Kultura”. Rok I, Nr 19, s. 2, 6 sierpnia 1950. Warszawa: Związek Literatów Polskich. [dostęp 2024-08-23].
- ↑ Zespół Szkół w Trzcinicy im. prof. Teodora Marchlewskiego [online], www.zstrzcinica.pl [dostęp 2024-08-23].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Członkowie rzeczywiści PAN
- Członkowie Polskiej Akademii Umiejętności
- Działacze PZPR
- Ludzie urodzeni w Manchesterze
- Odznaczeni Odznaką Nagrody Państwowej
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
- Odznaczeni Medalem 10-lecia Polski Ludowej
- Odznaczeni Orderem Sztandaru Pracy I klasy
- Ofiary Sonderaktion Krakau
- Pochowani w alei zasłużonych na cmentarzu Rakowickim
- Posłowie z okręgu Kraków (PRL)
- Polscy genetycy
- Rektorzy Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Urodzeni w 1899
- Więźniowie KL Sachsenhausen
- Wykładowcy Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Zmarli w 1962