Vechte

De Vechte is 'n regenwäterreviere in Duutslaand en Nederlaand (Oaveriessel). De reviere is 167 kilometer laank, woarvan 60 km in Nederlaand. Heur oorsprunk lig in 't Munsterlaand en ze mondt bi-j Zwolle uut in 't Zwärte Wäter mit 'n debiet van 45 töt 83 kubieke meter per sekonde. 't Streumgebied van de Vechte beslöt 3780 vierkaante kilometer. D' eerste schriftlike vermelding van de Vechte stamp uut um-en-bi-j 1232 en stiet in de Quedam narracio, tenzi-j de Vidrus doaras Tacitus en Ptolemaeus 't oaver hebt dezölfde revier is as de Vechte.

In 't Nederlaans nuumt ze de Vechte de 'Vecht', en vake de 'Overijsselse Vecht' umde'j joa ok de Utrechtse Vecht hebt. In Duutslaand het de reviere de 'Vechte'. 't Oaveriesselse laandschop um de Vechte nuumt ze 't (Oaveriessels) Vechtdal.

't Vechtdal

In Nederlaand stroomp de Vechte tussn 'n heuger elèèngn regio's Drèènte en Twèènte deur langes de zuudzied van 'n veur disse reviere opvallnd breed dal. 't Oorsprunklike dal van de Oer-Vechte is evörmpt in de veurleste iestied ('t Saalien). Smeltwater dat te zuudn van 't laand-ies noar 't westn streumdn, hef zich diepe in 't laandschop in-esnèèdne. Fluvioglaciale zaandn hebt dit oerstroomdal later veur 'n grootn deel op-evuld. Deur ofsnoering van de erosiedalen in 't Weichselien bleevn ok in 't Holoceen de ofwatering muuilik. In de hierdeur ontstaone of-esnoerde meerties ontwikkelden zich venne.

An 'n noordzied van dit oerstroomdal löp noe de Reest, wölken zien oorsprung haren in 't uut-estrekte venne. In 'n Middeleewen ontstön op de zaandgronden van de Vechte 'n esdörpenlaandschap. Op de heuger eleengn ruggen ontstön bi'j de dörpen akkerbouwkompleksen, ok wel essen ehieten. Disse essen wörn grotendeels bemest met mest van schaopen die 'n stukkie van de reviere vandan eleengn heidevelden graosden. Disse mest wörn in de potstal kombineerd met heideplaggen en vervolngns op de essen bracht. Daordeur ontstön der op de essen 'n, op sommige plekken meer as 'n meter dikke, laog zeer vruchtbare grond. Boavendien wörn 't reliëf op disse meniere verder verstarkt. Langes de reviere laangn de gröslaanden (deels heui-, deels weidegrond). 't Dal tussen de heuger eleengn essen in is 't Vechtdal in smallere zin.

Met de invoering van kunstmest wörn de heidevelden ontgönnen en de gemeenschaplike gronden verdeeld. Ok wörn in de 19e en 20e eewe de vennegronden in 't brede Vechtdal of-egraven.

't Vechtdal in smallere zin valt grotendeels binnen et Natuurnetwark Neaderland (NNN) (vrogger: de Ekologiese Hoofdstruktuur (EHS), Natuurbescharming). De natuurweerden bestaot veur 'n deel uut revierduuncomplexen die zich binnen of-esneedn meanders van de Vechte bevind. Hier greuit beveurbeeld de steenanjer. In 2003 is op 'n revierduuncomplex ok de bergnachtorchis evunnen. De leger eleegn heuilaanden herbargt enkle biezundere plaanten. Hier greuit beveurbeeld 't lange ereprijs. Disse plaante is in 't Vechtdal algemien, mar doorbuten zeldzamer. Op de veurmaolige heidevelden ligt relatief groten boscomplexen as Boswachteri'je Haddenbarrug, Boswachteri'j Ommen, Laandgoed Junne, Laandgoed Eerde en Eerder Achterbroek. In de boscomplexen de Rheezerbelten en de Beerzerbulten liggt hoge dunen. De Rheezerbelten waren 't gevolg van te intensief gebruuk van de heidevelden woordeur 'n groten verstoeving optraden die de essen begunnen te bedreign. Men peugdeen de dreiging te keren deur der eikenhakholt op an te plaanten. Bi'j de monding van de Vechte greuit de kievitsbloem in gröslaanden. Samen met de greuiplaatsen van disse plaante langes het Zwarte water is dit de belangrieksten greuiplaatse van disse plaante in Nederlaand.

Rekreatie in 't Vechtdal

Der bint verschillende relreatieve veurzienings in 't Vechtdal. Naos 't laandschaplik schoone is ok 'n gebouw as Kasteel Rechteren van belang. Het Pieterpad löp tussen Coevern en Ommen deur 't dal van de Vechte. Bi'j de stuw van Junne kruust 't pad de reviere. 't Vechtdalpadde löp van Zwolle töt Grambarge en is onderverdeeld in vier etappes. De eerste wandelgids van 't Vechtdal stamt uut 1903. De Laandlike Fietsroute LF 16 volgt de Vechte van monding töt de bronne.

Haddenbarrug profileert zich in de zommermaonden as Klepperstad, naor de klepperman die vrogger waorschuwden bi'j beveurbeeld braand. In disse tied vindt onder aander 't drie dagen durende luchtballonenfestival plaatse en wödden der völle aandere aktiviteiten organiseerd. Ok in Ommen hebt der 's zommers veul aktiviteiten plaatse, woorvan de Ommer Bissingh in de umgewing 't miesten bekend stiet. Grambarge hef 's zommers de feestwekke, woorbi'j de stad töt Lichtstad wödt um-edeupt.

Nedersaksies

't Nedersaksies dat esprökkn wödt langes 't Nederlaanse deel van de Vechte heurt bi-j 't Sallaans, allewel 't deel rond Ommen en 'n Arnbarg ok wal Vechtdals wödt enuumd. Taalinvloedn wödn vrogger deur haandel oaver de reviere verbreid: op kaarten in de dialektatlassn ku'j ziene dat woordn langes 't Duutse deel van de Vechte väle meer verwaant waarn an 't Sallaans as met de woordn uut aander soorten plat in 't graofschop Bentheim. De verkleinwoordn op -ien in et Waterplat bint hier meugelik veurbeeldn van.