Wielkie Księstwo Finlandii

Wielkie Księstwo Finlandii

Storfurstendömet Finland
Suomen suuriruhtinaskunta
Великое княжество Финляндское

autonomia
1809–1917
Herb Flaga
Państwo	Imperium Rosyjskie
Siedziba	Turku (do 1812) Helsinki (od 1812)
Data powstania	29 marca 1809
Data likwidacji	6 grudnia 1917
Zarządzający	Johannes Lundson
Powierzchnia	360 000 km²
Populacja (1850) • liczba ludności	1 636 900
• gęstość	4,5 os./km²
Języki urzędowe	szwedzki, rosyjski, fiński
Położenie na mapie

Mapa księstwa ze Słownika encyklopedycznego Brockhausa
i Efrona ze zrusyfikowanymi nazwami szwedzkimi (np. Helsinki jako Гельсингфорс)

Wielkie Księstwo Finlandii (ros. Великое княжество Финляндское, fiń. Suomen suuriruhtinaskunta, łac. Magnus Ducatus Finlandiæ, szw. Storfurstendömet Finland) – autonomiczne wielkie księstwo, połączone unią personalną z Imperium Rosyjskim i wchodzące w jego skład. Istniało w latach 1809–1917. Głową państwa był wielki książę, którym był każdorazowo cesarz rosyjski. W latach 1809–1812 stolicą było Turku, od 1812 roku Helsinki.

Historia

Wielkie Księstwo Finlandii powstało w konsekwencji klęski Szwecji w wojnie rosyjsko-szwedzkiej (1808–1809). Po pokoju w Tylży w 1807 Imperium Rosyjskie, sprzymierzone z Cesarstwem Francuskim, pod pretekstem narzucenia Szwecji zasad antybrytyjskiej blokady kontynentalnej, rozpoczęło wojnę ze Szwecją celem aneksji należących do Szwecji Finlandii i Wysp Alandzkich. Terytoria te były okupowane przez armię rosyjską. Pokonane w wojnie z Rosją w 1809 roku Królestwo Szwecji uznało ich aneksję na mocy pokoju w Haminie. Jednocześnie zwołany przez cara Aleksandra I parlament fiński w Porvoo, uznał władzę zwierzchnią cara rosyjskiego i nadał mu tytuł wielkiego księcia Finlandii.

Na mocy postanowień parlamentu w Porvoo utworzono unię personalną z Imperium Rosyjskim i zagwarantowano Finom szeroką autonomię. Finlandia posiadała własny parlament, rząd (Senat), sądownictwo, administrację, wojsko i granicę celną z Rosją. Monarchę reprezentował generał-gubernator jako namiestnik. W Petersburgu powołano ministerstwo ds. Finlandii.

W praktyce postanowienia z Porvoo wielokrotnie łamano. Dopiero po 1863 roku doszło do zmiany polityki władz rosyjskich. W 1863 roku zwołano pierwszą sesję parlamentu fińskiego. Zezwolono na upowszechnianie języka fińskiego i wprowadzono odrębny fiński system monetarny.

Po objęciu tronu przez Aleksandra III ponownie podjęto próby ograniczenia autonomii Finlandii. Rozpoczęto proces rusyfikacji szkolnictwa i urzędów państwowych.

Po rewolucji 1905 roku zezwolono na reformę autonomii Wielkiego Księstwa Finlandii. W 1906 roku dokonano zmian ustrojowych, m.in. wprowadzono jednoizbowy, w pełni demokratyczny parlament (Eduskunta).

Wielkie Księstwo Finlandii ogłosiło niepodległość po wybuchu rewolucji październikowej w 1917 roku. 6 grudnia 1917 proklamowano suwerenne Królestwo Finlandii. Ogłoszenie niepodległości przez Finlandię doprowadziło do wojny domowej, w której stanęły przeciw sobie armie Białych i Czerwonych. W 1918 roku konflikt wewnętrzny wygrały siły, opowiadające się za suwerennością kraju. W połowie 1919 roku w miejsce monarchii utworzono Republikę Finlandii.

Zobacz też

• Królestwo Polskie