Wikipedysta:Dladobrasprawy/Grażyna Szpyra

Życiorys

Urodziła się 20.07.1948 w Dębinie, pow. Słupsk, na Ziemiach Odzyskanych, dokąd rodzice wyjechali z Zamojszczyzny w 1946 roku, aby po pięciu latach wrócić do Zamościa. Tu uczęszczała do szkoły podstawowej i liceum ogólnokształcącego, w 1966 roku zdała maturę. Jeszcze w tym samym roku rozpoczęła pięcioletnie studia magisterskie w zakresie Pedagogiki na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Marii Curie - Skłodowskiej w Lublinie, które ukończyła z wynikiem bardzo dobrym w roku 1971.

Praca zawodowa:

• 1971 - 1974 Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie Filia w Białej Podlaskiej - Pracownia Teorii Wychowania w Zakładzie Pedagogiki: asystent, starszy asystent
• 1974 - 1978 Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie - Zakład Andragogiki na Wydziale Pedagogiki i Psychologii: asystent
• 1978 - 2000 Biuro Wystaw Artystycznych w Zamościu: dyrektor
• 2000 - 2001 Biuro Wystaw Artystycznych - Galeria Zamojska (placówka powstała po połączeniu BWA z Galerią Sztuki Współczesnej): opiekun zbiorów (lipiec - grudzień 2000), opiekun ekspozycji (styczeń - październik 2001 w wymiarze 1/2 etatu)

Nagrody i odznaczenia:

• 1980 - Brązowy Krzyż Zasługi
• 1984 - Odznaka Zasłużony Działacz Kultury
• 1986 - Medal 40 - lecia PRL
• 1989 - Nagroda Funduszu Literatury  Ministerstwa Kultury i Sztuki za cenne osobiste starania podejmowane dla upowszechnienia polskiej literatury współczesnej
• 2006 - Nagroda Specjalna Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w uznaniu nieocenionych zasług dla kultury polskiej
• 2014 - Brązowy Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis"

Dokonania

1) popularyzacja ilustracji jako dziedziny sztuki i jej twórców w kraju i za granicą

2) inspirowanie twórczości w zakresie ilustracji, tworzenie warunków do konfrontacji i międzypokoleniowej wymiany doświadczeń, integracja środowiska ilustratorów wokół wspólnych przedsięwzięć

3) gromadzenie zbiorów

utworzenie w Biurze Wystaw Artystycznych w Zamościu kolekcji ilustracji uznawanej za największą tego typu w Polsce oraz kolekcji tematycznie związanych z dzieckiem: "Dziecko malarstwie" i "Dziecko w plakacie"

tworzenie w Krasnobrodzkim Domu Kultury tematycznych zestawów powstałych po ogólnopolskich warsztatach ilustratorów

4) opracowanie i publikowanie albumów i wydawnictw książkowych z ilustracjami powstałymi po plenerach i warsztatach, pełniących funkcję katalogów wystaw.

5) organizowanie wystaw ilustracji w kraju i za granicą, pozyskanie do współpracy wielu instytucji kultury i placówek oświatowo - wychowawczych (Biura Wystaw Artystycznych, Galerie Sztuki, Muzea, Biblioteki, Ośrodki i Centra Kultury, teatry, szkoły oraz Ośrodki i Instytuty Kultury Polskiej za granicą).

6) upowszechnianie sztuki adresowanej do dziecka i tematycznie z nim związanej, budzenie i rozwijanie zainteresowań sztuką i literaturą wśród najmłodszych odbiorców

Praca w BWA w Zamościu (1978 - 2000)

W czasie, kiedy rozpoczęła pracę w Zamościu, Biuro Wystaw Artystycznych było jedyną w regionie placówką upowszechniającą profesjonalną sztukę, dlatego przedstawiała całą jej złożoność - różne dyscypliny, prądy i kierunki, różne środowiska i aktualne tendencje. W programie uwzględniała nie tylko zainteresowania uczniów miejscowego Liceum Plastycznego i zamojskiego środowiska plastycznego, ale wszystkich odbiorców, zwracając szczególną uwagę na dzieci i młodzież.

W ramach działalności wystawienniczej prezentowała prace wybitnych artystów z całej Polski. w tym tak znanych, jak Maria Anto, Zdzisław Beksiński, Kiejstut Bereźnicki, Tadeusz Brzozowski, Maria Chojnacka, Bronisław Chromy, Zbigniew Dłubak, Jerzy Duda -Gracz, Edward Dwurnik, Władysław Hasior, Zbigniew Horbowy, Tadeusz Kantor, Jan Kucz, Jan Lebenstein, Eryk Lipiński, Tadeusz Łodziana, Zbysław Marek Maciejewski, Kazimierz Mikulski, Adam Myjak, Jerzy Nowosielski, Jolanta Owidzka, Andrzej Pągowski, Andrzej Pietsch, Janusz Przybylski, Erna Rosenstein, Jerzy Skarżyński, Franciszek Starowieyski, Rafał Strent, Andrzej Strumiłło, Józef Szajna, Jan Szancenbach, Waldemar Świerzy, Jan Tarasin, Maciej Urbaniec, Jacek Waltoś, Henryk Waniek, Mieczysław Wejman oraz ilustratorów - Zbigniew Rychlicki, Olga Siemaszko, Janusz Stanny, Wiesława Studencka- Grosset, Janusz Towpik, Józef Wilkoń.

Swoistą wizytówką BWA stały się w tym czasie wystawy profesjonalnej sztuki tematycznie związanej z dzieckiem i do dziecka adresowanej, a w szczególności ilustracji. W 1979 roku zapoczątkowała cykl ogólnopolskich wystaw "Dziecko w sztuce" wystawą "Dziecko w malarstwie i grafice", w następnym roku zaprezentowała "Dziecko w plakacie", a w 1981r., w ramach III edycji, ilustracje książkowe i ta dziedzina sztuki przez 20 kolejnych lat pracy w BWA była wiodącą i wyróżniającą spośród innych galerii w Polsce.

W grudniu 1979 roku, pół roku po pierwszej wystawie "Dziecko w sztuce" rozpoczęła prezentacje sztuki tworzonej z myślą o dziecku jako odbiorcy. Były to tzw. słodkie wernisaże: Rekwizytornia Adama Kiliana, lalki i scenografia filmowa Studia Małych Form "Semafor" w Łodzi, grafika filmu animowanego Studia Filmów Rysunkowych z Bielska - Białej, "Goście zza szklanego ekranu" z Telewizji Polskiej, lalki i zabawki Anny Smolany, Stanisława Miszudy, Lidii Głażewskiej-Dańko, Wojciecha Małolepszego, "Warszawskie motywy z clownem" Leszka Puchalskiego i inne.

Starannie przygotowane wystawy sprawiły, że Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, które sprawowało wówczas nadzór merytoryczny nad terenowymi Biurami Wystaw Artystycznych, zaproponowało jej zorganizowanie w 1982 roku wystawy "Dziecko w plakacie" na Dni Kultury Polskiej w Ołomuńcu (ówczesna Czechosłowacja). Drugą propozycję wystawy zagranicznej otrzymała już w następnym roku - "Baśniowy świat dziecka" dla Ośrodka Informacji i Kultury Polskiej w Sofii. Była to pierwsza w historii zamojskiego BWA prezentacja polskiej ilustracji za granicą. W kolejnych latach powierzano jej obowiązki kuratora wystaw w wielu Ośrodkach i Instytutach Kultury Polskiej (Berlin, Bratysława, Budapeszt, Lipsk, Londyn, Praga, Sofia, Wiedeń, Sztokholm, Węgry) oraz wystaw realizowanych w ramach umów międzypaństwowych z tzw. centralnego planu Ministerstwa Kultury i Sztuki (Belgia, Bułgaria, Chiny, Egipt, Kuba, Niemcy, Wietnam, Włochy, kraje byłego ZSRR)

Ilustracja jako specjalizacja BWA w Zamościu

Przełomowym dla rozwoju i umocnienia specjalizacji zamojskiego BWA w zakresie upowszechniania ilustracji był rok 1984, w którym przy współpracy z wybitnymi ilustratorami - Zbigniewem Rychlickim, Olgą Siemaszkową, Januszem Stannym, Józefem Wilkoniem i Marianem Murawskim, którzy utworzyli komitet organizacyjny, przygotowała ogólnopolską wystawę ilustracji, prezentującą dorobek polskich artystów w tej dziedzinie sztuki w 40-leciu Polski Ludowej. Wystawa pokazywana była w wielu galeriach w kraju i za granicą. Jej uzupełnieniem były późniejsze wystawy - "Ilustracje do czasopism dla dzieci młodzieży" i "Sztuka książki - okładka, obwoluta".

IBBY - Międzynarodowy Komitet do Spraw Książki dla Dzieci i Młodzieży

W 1986r. z rekomendacji Olgi Siemaszko i Zbigniewa Rychlickiego weszła w skład zarządu Polskiej Sekcji IBBY - Międzynarodowego Komitetu do Spraw Książki dla Dzieci i Młodzieży. Otrzymała zadanie promowania grafiki książkowej, przedkładania propozycji współpracy z młodymi grafikami i przyciągania ich do działalności w tej dziedzinie plastyki.

Biennale Ilustracji w Bratysławie

W 1987r. Zbigniew Rychlicki powierzył jej przygotowanie udziału Polski w Międzynarodowym Biennale Ilustracji w Bratysławie i do 1999r. z upoważnienia Ministerstwa Kultury i Sztuki z sukcesami pełniła obowiązki kuratora Biennale (Grand Prix, Złote Jabłka, Plakiety dla polskich ilustratorów).

W czasie trwania biennale prezentowała w Instytucie Polskim w Bratysławie wystawy polskich ilustracji.

Ogólnopolski Plener Ilustratorów

W latach 1984 - 2000 organizowała w Krasnobrodzie jedyne w Polsce, a być może i na świecie plenery ilustratorów, na które zapraszała najwybitniejszych ilustratorów z całej Polski, laureatów wielu nagród, twórców i kontynuatorów "polskiej szkoły ilustracji" oraz młodych, wyróżniających się grafików (w latach 1986 - 1990 odbywały się one w Suścu). Uczestniczyli w nich m. in: Waldemar Andrzejewski, Julian Bohdanowicz, Tomasz Borowski, Jerzy Flisak, Elżbieta Gaudasińska, Mateusz Gawryś, Artur Gołębiowski , Hanna Grodzka - Nowak, Andrzej Heidrich, Jerzy Heintze, Krystyna Lipka - Sztarbałło, Maria Mackiewicz - Adamus, Wiesław Majchrzak, Krystyna Michałowska, Wanda Orlińska, Bogusław Orliński, Ewa Kozyra - Pawlak, Paweł Pawlak, Mirosław Pokora, Zbigniew Rychlicki, Anna Sędziwy, Olga Siemaszko, Janusz Stanny, Anna Stylo - Ginter, Mirosław Tokarczyk, Bożena Truchanowska, Józef Wilkoń, Zdzisław Witwicki, Halina Zakrzewska - Zaleska, Agnieszka Żelewska , Teresa Wilbik

Plenery były miejscem inspiracji, konfrontacji, międzypokoleniowej wymiany doświadczeń oraz integracji środowiska. Każda edycja miała temat wiodący, wokół którego koncentrowała się praca twórcza - ginący świat przyrody, ginąca architektura, relacja: człowiek i środowisko, historia Polski, czy Biblia. Często inspiracją do powstania dzieł była twórczość poetów i pisarzy polskich - Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Jana Kochanowskiego, Henryka Sienkiewicza, czy Bolesława Leśmiana. Od pierwszego pleneru kierownictwo artystyczne nad spotkaniami sprawował Zbigniew Rychlicki, a po jego śmierci - Janusz Stanny, który po latach napisał: „Krasnobrodzkie plenery organizowane przez Grażynę Szpyrę charakteryzowała wysoka jakość intelektualna działań wykraczających poza obszar plastyczny i posiadających cechy mądrej działalności kulturotwórczej". W efekcie plenerów powstawały ilustracje, które wzbogaciły zbiory BWA i jako zestawy tematyczne prezentowane były na wielu wystawach w całej Polsce i za granicą. Dorobek plenerów dokumentowany był w albumach i książkach towarzyszących wystawom - Pan Tadeusz, Ballady i romanse Adama Mickiewicza, Henryk Sienkiewicz i Biblia w ilustracjach.

Z b i o r y B W A

Przez 20 lat zgromadziła w zamojskim BWA jedną z największych, a być może największą tego typu kolekcję oryginalnych ilustracji powstałych w powojennej Polsce oraz kolekcję obrazów i plakatów tematycznie związanych z dzieckiem. Pozyskała też do zbiorów dzieła wybitnych polskich artystów reprezentujących inne dziedziny sztuki, głównie malarstwo i grafikę.

1. Kolekcja ilustracji

Pierwsze ilustracje kupiła w 1982r., przez następne lata wzbogacała zbiory o kolejne zakupy, dary oraz prace poplenerowe tworząc unikatową kolekcję, w której znalazły się prace takich artystów, jak: Waldemar Andrzejewski, Bogdan Bocianowski ,Julian Bohdanowicz, Antoni Boratyński, Tomasz Borowski, Bogdan Butenko, Michał Bylina, Zofia Darowska , Andrzej Darowski, Stasys Eidrigievicius, Jerzy Flisak , Hanna Czajkowska - Kroczewska, Elżbieta Gaudasińska, Mateusz Gawryś, Marek Goebel, Artur Gołębiowski, Hanna Grodzka - Nowak , Andrzej Heidrich, Jerzy Heintze, Danuta Imielska - Gebethner, Leonia Janecka,. Maciej Jędrysik, Jerzy Karolak, Julita Karwowska - Wnuczak, Adam Kilian ,Jolanta Kolary, Zbigniew Kołaczek, Anna Kołakowska, Wojciech Kołyszko, Danuta Konwicka, Hanna Krajnik, Janina Krzemińska, Halina Kuźnicka, Bartłomiej Kuźnicki, Aleksandra Kucharska - Cybuch, Krystyna Lipka - Sztarbałło, Edward Lutczyn, Maria Mackiewicz - Adamus, Wiesław Majchrzak, Franciszek Maśluszczak, Aleksandra Michalska - Szwagierczak, Krystyna Michałowska, Kazimierz Mikulski, Elżbieta Murawska, Marian Murawski, Marian Nowiński, Leszek Ołdak, Wanda Orlińska, Bogusław Orliński, Ewa Kozyra - Pawlak, Paweł Pawlak, Emilia Piekarska - Freudenreich, Mieczysław Piotrowski, Jowita Płoszajska, Mirosław Pokora, Gabriel Rechowicz, Stanisław Rozwadowski, Zbigniew Rychlicki, Ewa Salamon, Małgorzata Sawicka - Woronowicz, Anna Sędziwy , Olga Siemaszko, Janusz Stanny, Andrzej Strumiłło, Wiesława Studencka - Grosset, Anna Stylo - Ginter, Mirosław Tokarczyk, Maria Uszacka - Godlewska, Józef Wilkoń, Zdzisław Witwicki, Halina Zakrzewska - Zaleska, Joanna Zimowska - Kwak, Agnieszka Żelewska, Teresa Wilbik i inni.

W kolekcji znalazły się zestawy ilustracji do książek i czasopism dla dzieci i młodzieży, zestawy tematyczne (Pan Tadeusz w ilustracjach, Ballady i romanse Adama Mickiewicza, Henryk Sienkiewicz w ilustracji, W świecie liryki Leśmiana, Obrazki do pokoju dziecinnego, Królowie Polski) i autorskie (m.in. artystów takich jak: Olga Siemaszko, Zbigniew Rychlicki, Józef Wilkoń, Janusz Stanny, Zdzisław Witwicki, Krystyna Michałowska, Andrzej Strumiłło, Elżbieta i Marian Murawscy, Elżbieta Gaudasińska oraz dzieła pozyskane z darów artystek : Wiesława Studencka - Grosset i Leonia Janecka

2.Kolekcja obrazów - Dziecko w malarstwie

Do kolekcji pozyskała ponad 100 obrazów, m. in. takich autorów, jak Maria Anto, Jerzy Duda - Gracz, Edward Dwurnik, Maria Dawska, Jan Dobkowski, Antoni Fałat, Łukasz Korolkiewicz, Zbysław Maciejewski, Franciszek Maśluszczak, Grzegorz Moryciński, Janusz Przybylski.

3. Kolekcja plakatów - Dziecko w plakacie

Zestaw liczy ponad 100 plakatów zaprojektowanych przez tak znanych grafików, jak Janusz Grabiański, Waldemar Świerzy, Janusz Stanny , Bogdan Butenko, Jakub Erol, Jerzy Flisak, Tadeusz Grabowski, Adam Kilian, Eryk Lipiński, Edward Lutczyn, Rafał Olbiński, Karol Śliwka, Maciej Urbaniec i inni.

4. Inne:

Zbiory malarstwa i grafiki wzbogaciła o dzieła tak wybitnych artystów jak: Tadeusz Brzozowski, Jerzy Duda - Gracz, Jan Szancenbach, Zbysław Maciejewski, Teresa Pągowska, Tadeusz Kulisiewicz, Mieczysław Wejman.

D z i a ł a l n o ś ć p o 2 0 0 0 r o k u

W 2000r. Biuro Wystaw Artystycznych zostało połączone z Galerią Sztuki Współczesnej pod nazwą Biuro Wystaw Artystycznych - Galeria Zamojska, gdzie od lipca do grudnia pracowała na stanowisku opiekuna zbiorów, a od stycznia 2001 do października - na stanowisku opiekuna ekspozycji w zmniejszonym do 1/2 etatu wymiarze zatrudnienia. W październiku została zwolniona z pracy.

W 2006r. na wniosek ilustratorów otrzymała Nagrodę Specjalną Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jeszcze w tym samym roku reaktywowała w porozumieniu z Januszem Stannym i pod jego kierownictwem plenery pod nazwą warsztaty / zmiana nazwy - wg. propozycji Janusza Stannego/.

Od tego czasu co roku organizuje w Krasnobrodzie spotkania ilustratorów.

Listę uczestników stale wzbogaca o nowych artystów (Elżbieta Wasiuczyńska, Maria Ekier, Rafał Strent, Jolanta Marcolla, Joanna Jung, Piotr Fąfrowicz).

Źródłem inspiracji dla artystów jest, jak dawniej, literatura polska ( Janusz Korczak, Juliusz Słowacki, Maria Konopnicka), ale także pracują oni nad takimi tematami, jak pieśni patriotyczne, pieśni i piosenki ludowe, wiersze, powiastki i rymowanki z przedwojennych czytanek, kołysanki, Chrzest Polski, Wisła, żywoty świętych, czy Moniuszko.

Efekty warsztatów prezentuje na wystawach w kraju i za granicą, opracowuje i publikuje towarzyszące im albumy i książki, np.:

• Korczak i jego dzieło - wydanie albumowe, barwne ilustracje opatrzone fragmentami tekstów Korczaka, twarda oprawa
• Pieśń ujdzie cało. Polskie pieśni patriotyczne - wydanie książkowe z pełnymi tekstami pieśni i barwnymi ilustracjami, twarda oprawa
• Maria Konopnicka. O krasnoludkach i o sierotce Marysi - książka z pełnym tekstem utworu i barwnymi ilustracjami , twarda oprawa
• Tam za dworem, za jeziorem. Pieśni i piosenki ludowe - wydanie książkowe z pełnymi tekstami pieśni i barwnymi ilustracjami, twarda oprawa
• Chrzest Polski w ilustracjach - wydanie albumowe z barwnymi ilustracjami i fragmentami tekstów, twarda oprawa
• Olga Siemaszko, ilustracje - wydanie albumowe, twarda oprawa
• Zdzisław Witwicki, Ilustracje

Podejmuje też inne działania popularyzujące ilustrację i jej twórców - była kuratorem wystawy Olgi Siemaszko organizowanej z okazji 10. rocznicy śmierci artystki i retrospektywnej wystawy nestora polskich ilustratorów Zdzisława Witwickiego, organizowała warsztaty plastyczne dla dzieci przebywających na leczeniu w sanatorium w Krasnobrodzie itp..

Jest autorem i kuratorem projektów realizowanych w ramach programów Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

W 2014r. została odznaczona Brązowym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis. Z wnioskiem o przyznanie tego odznaczenia zwróciło się do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego środowisko ilustratorów i grafików polskich, chcąc uhonorować jej wieloletnie zaangażowanie w aktywną i efektywną pracę na rzecz rozwoju polskiej kultury i jej promowania w świecie. Inicjatywę wsparła Polska Sekcja IBBY.

Nie jest związana etatowo z żadnym zakładem pracy, działa w oparciu o współpracę z Krasnobrodzkim Domem Kultury oraz placówkami kultury na terenie Polski i za granicą.

Bibliografia

• Zdzisław Kazimierczuk. "Rozdawać piękno" - rozmowa z Grażyną Szpyrą [w] Tygodnik Zamojski 4/1979
• Witold Kornet. "Wokół sztuki dwa kroki" - rozmowa z Grażyną Szpyrą [w] Tygodnik Zamojski 10/1982
• "Sukces zamojskiego BWA - Dziecko w plakacie- robi furorę w Czechosłowacji" [w] Sztandar Ludu 129/1982
• Halina Górska "Eksportowa oferta BWA" [w] Zamojski Kwartalnik Kulturalny 4 /14/1986 Halina Górska." Słodki wernisaż" [w] Zamojski Kwartalnik Kulturalny 4/14/1987
• Halina Górska. "Eksportowa oferta BWA (II)" [w] Zamojski Kwartalnik Kulturalny 4/22/1989 Urszula Szmidt. "Pasje pani Grażyny" [w] Magazyn Kresowy 8.XI.'95
• "BWA wydawcą" [w] Tygodnik Zamojski 24/810/1995 Zygmunt Wierzchowiak." Na Zamojskiej Ziemi." Zamość 1997
• Zdzisław Kazimierczuk. "Kto jest kim na Zamojszczyźnie". Oficyna Wydawnicza "Kresy" Zamość 1998
• Wacław Szymański," Jeden stanie się lepszy, drugi czegoś się nauczy" - rozmowa z Grażyną Szpyrą, dyrektorem BWA, wydawcy "papieskiej" Biblii [w] Dziennik Wschodni 122/1999
• Marzena Maciąg. "Doceniona po latach" [w] Kronika Tygodnia 9/740/2006
• Anna Sędziwy. "O warsztatach plastycznych w Krasnobrodzie" [w] Gazeta Krasnobrodzka, 2006 Marzena Maciąg. "Robi to, co potrafi najlepiej" [w] Kronika Tygodnia 12/795/2007
• Marzena Maciąg. "Ilustratorzy wietrzyli głowy" [w] Kronika Tygodnia 39/822/2007
• Ilustratorzy w sanatorium -" Plastycy w hołdzie Januszowi Korczakowi" [w] Tygodnik Zamojski 12/1423/2007
• Mariola Czapla." Korczak i jego dzieło" [w] Gazeta Krasnobrodzka 3/2007 Mariola Czapla."Korczak i jego dzieło", [w] Gazeta Krasnobrodzka 9/2007
• Anita Wincencjusz - Patyna. "Stacja ilustracja. Polska ilustracja książkowa 1950 - 1980.Artystyczne kreacje i realizacje. ASP we Wrocławiu". Wrocław 2008
• Eliza Leszczyńska - Pieniak. "Polskie pieśni w ilustracji" [w] Przegląd powszechny 12(1060) 2009
• Mieczysław Wasilewski, Janusz Stanny. "Pieśń ujdzie cało". [w] Gazeta Krasnobrodzka 9/157/2009
• Marta Lizut "Sanatoryjne spotkania ze sztuką - Warsztaty plastyczne w Sanatorium Rehabilitacyjnym dla dzieci w Krasnobrodzie [w] Gazeta Krasnobrodzka 7/155/2009
• Beata Mocova. Ilustracje Zdzisława Witwickiego - "Z Krasnobrodu do Pragi" [w] Gazeta Krasnobrodzka lipiec, 2010
• Andrzej Kędziora. "Encyklopedia Miasta Zamościa", Zamość, 2012
• Mariola Czapla. "Tam za dworem, za jeziorem. Promocja książki z piosenkami i pieśniami ludowymi" [w] Gazeta Krasnobrodzka 10/205/2013
• Hanna Grodzka - Nowak."Gloria Artis dla Marii Grażyny Szpyry" [w] Gazeta Krasnobrodzka 12/218/2014
• Urszula Schwarzenberg - Czerny." Z piedestału do przemiału" [w] Polityka 28/3017/.2015
• Izabela Winiewicz - Cybulska. "Sztuka dla ważnego odbiorcy - "polska szkoła ilustracji" na Zamojszczyźnie" [w] Zamojski Kwartalnik Kulturalny 3/116/ 2013
• Grażyna Szpyra." Artystyczne plenery ze Stannym" .[w] ] Zamojski Kwartalnik Kulturalny 1/118/ 2014
• Marek Jawor." Pół wieku Biura Wystaw Artystycznych w Zamościu (1967 - 2017)" [w] Zamojski Kwartalnik Kulturalny 4/133/ 2017