Xrom(VI)oksid

Xrom(VI)oksid
Ümumi
Kimyəvi formulu	CrO₃
Molyar kütlə	99,99 q/mol
Fiziki xassələri
Sıxlıq	2,8 q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi	197 °S
Parçalanma temperaturu	250 °S
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm.	1333-82-0
PubChem	14915
RTECS	GB6650000
ChEBI	48240
BMT nömrəsi	1463
ChemSpider	14212

Xrom(VI)oksid (xrom anhidridi) CrO₃ — oksigenli, tünd qırmızı kristalları olan, suda asanlıqla həll olan xrom birləşməsidir. Xrom və dixromat turşusu anhidrididir.

Fiziki xassələri

Xrom(VI)oksid –bənövşəyi rəngə çalan qara-qırmızı rəngli kristallardı. Hiqroskopikdi, havada yayılır. Atmosfer təzyiqində qaynamatemperaturundan aşağı parçalanır. Suda həll olması — 166 г/100 г (15 °C), 199 г/100 г (100 °C).

Alınması

Xrom(VI)oksidini, sulfat turşusunu natrium dixromata təsirindən (kalium dixromata az hallarda) almaq olar:

${\mathsf {Na_{2}Cr_{2}O_{7}+H_{2}SO_{4}\rightarrow 2CrO_{3}+Na_{2}SO_{4}+H_{2}O}}$

Kimyəvi xassələri

CrO₃ turşu oksiddir. Suda həll edildikdə, xrom turşusu əmələ gəlir (CrO₃ az olanda)

${\mathsf {CrO_{3}+H_{2}O\rightarrow H_{2}CrO_{4}}}$

və ya dixromat turşusu (CrO₃ çox olanda)

${\mathsf {2CrO_{3}+H_{2}O\rightarrow H_{2}Cr_{2}O_{7}}}$

Qələvi məhlulları ilə reaksiyaya girdikdə xromatlar alınır:

${\mathsf {CrO_{3}+2KOH\rightarrow K_{2}CrO_{4}+H_{2}O}}$

250 °C-dən yuxarı qızdırıldıqda parçalanır və nəticədə xrom(III)oksid və oksigen alınır:

${\mathsf {4CrO_{3}\rightarrow 2Cr_{2}O_{3}+3O_{2}}}$

Bütün Cr (VI) birləşmələri kimi, CrO₃ də güclü oksidləşdirici vasitədir (Cr₂O₃ -ə qədər reduksiya olunur). Məsələn, etanol, aseton və bir çox digər üzvi maddələr toz halına gətirildiqdən sonra xrom VI oksidi ilə təmasda olduqda öz — özünə alovlanır və ya hətta partlayır (bəzi istinad kitablarında "spirtdə və efirdə həll olunur" göstərilsə də). Yaxşı üyüdülməsə xrom anhidridi kristalları ilə təmasda olduqda spirtlərin və ketonların alovlanmasına nail olmaq mümkün deyil. Yodu, kükürdü, fosforu, kömürü oksidləşdirir: Xrom trioksidi kompleksi piridin ilə birgə spirtləri müvafiq karbonil birləşmələrinə oksidləşdirmək üçün istifadə olunur (Sarett reaksiyası).

${\mathsf {4CrO_{3}+3S\rightarrow 2Cr_{2}O_{3}+3SO_{2}}}$

Tətbiqi

Xrom(VI)oksid üzvi kimyada oksidləşdirici vasitə kimi istifadə olunur. Xrom anhidridi məhlullarını (məs. kalium dixromat) sulfat turşusunda laboratoriya şəraitində qabları üzvi çirkləndiricilərdən təmizləmək üçün istifadə olunur.

Şəkillər

• 
  A concentrated solution of potassium dichromate in water.
• 
  Addition of sulfuric acid to the solution.
• 
  Crystallization of chromium trioxide from the reaction.

• 
  Reaction between chromium trioxide and ethanol
• 
• 

Toksikliyi

Xrom(VI)oksidi, bir çox digər VI valentli xrom birləşmələri kimi çox zəhərli və kanserogendir. İnsan orqazizmi üçün ölümcül doza 0,08 q / kq -dır. Dəri ilə təmasda olduqda şiddətli qıcıqlanma, ekzema və dermatitə səbəb olur və həmçinin dəri xərçənginin inkişafına səbəb ola bilər. Dəridən vaxtında çıxarılsa belə, qəhvəyi ləkələr saxlayır. Xrom anhidridinin buxarıda çox təhlükəlidir. Saxlamaq üçün şüşə və ya çini möhürlənmiş qablar istifadə olunur, üzvi maddələrlə təması istisna etmək lazımdır. Onunla işləmək üçün fərdi qoruyucu vasitələrdən istifadə etmək lazımdır.

İstinadlar

1. Редкол.:Зефиров Н.С. Химическая энциклопедия: в 5 т. — Москва: Большая Российская энциклопедия, 1999. — Т. 5.
2. Неорганические соединения хрома: Справочник. — Л.: Химия, 1981