İçeriğe atla

Ödemiş

Koordinatlar: 38°13′52″K 27°58′19″D / 38.23111°K 27.97194°D / 38.23111; 27.97194
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Başlığın diğer anlamları için Ödemiş (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Ödemiş
İlçe
Ödemiş'in İzmir'deki konumu
Ödemiş'in İzmir'deki konumu
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlİzmir
Coğrafi bölgeEge Bölgesi
İdare
 • KaymakamKasım Fikret Dayıoğlu
 • Belediye başkanıMustafa Turan (CHP)
Yüzölçümü
 • Toplam1019 km²
Rakım123 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam132.511
 • Kır
-
 • Şehir
133.679
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu35750
İl alan kodu0232
İl plaka kodu35
Resmî site
Odemis.bel.tr
Ocak 1910 tarihli Resimli Kitab dergisinde Ödemiş Askeri Kulübü Üyeleri

Ödemiş, İzmir'in bir ilçesidir. İlçenin doğusunda Kiraz ve Beydağ, batısında Bayındır ve Tire ilçeleri, kuzeyinde Manisa, güneyinde Aydın illeri bulunmaktadır. 2020 yılı nüfus verilerine göre toplam nüfusu 133.679'dur.

Kökenbilim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ödemiş ilçesinin ismi hakkında pek çok görüş vardır. Kimi görüşlere göre Ödemiş (Yunanca: Οδεμήσιο) ismi Yunanca Eudaimos (Mutluluk) ya da Adamis (Ana Tanrıça) kelimelerinden gelmektedir. Fransız oryantalist Vital Cuinet'in V.La Turquie d’Asie eserine göre bölgenin ismi Teke Türkmenlerine bağlı Ötemiş oymağından gelmektedir.[2] Ayrıca Refik Ahmet-Anadolu Türkmen Aşiretleri eserinde de bu görüş yer alır.[3][4]

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]
İlçenin kuzeyini çevreleyen Bozdağlar

Ödemiş Türkiye'nin batısında Ege Bölgesi'nde İzmir iline bağlı bir ilçedir. Ödemiş'in il merkezine uzaklığı 113 kilometredir. Denizden yüksekliği 123 metre olup en yüksek noktası 2157 metre ile Bozdağlar'dır. Yüzölçümü 1.019 km2'dir.[1] İlçenin doğusunda Kiraz ve Beydağ, batısında Bayındır ve Tire ilçeleri, kuzeyinde Manisa ilinin Turgutlu ve Salihli ilçeleri, güneyinde Aydın ilinin Sultanhisar, Köşk ve Efeler ilçeleri bulunmaktadır. Ödemiş, İzmir ilinin Bergama'dan sonra en geniş yüzölçümüne sahip ilçesidir. Büyük bir kısmı ovalık olan arazinin ortasından Küçük Menderes Nehri akmaktadır. Gölcük Gölü ilçe topraklarında bulunur.

Bölge Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. İlçede yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağmurlu geçer. Bozdağlar ve Aydın Dağları'na kar yağar, nem oranı %64'tür. Ödemiş bitki örtüsü genelde makidir. Dağlarda meşe ağacı türleri, kestane menengiç ve kızılçam ağaçları yetişmektedir. Ovada ise ceviz, incir, kavak, fıstıkçamı, turunçgiller, zeytin ve meyve ağaçları yer almaktadır.

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Toplam Şehir Kır
1927[5] 76.553 16.793 59.760
1935[6] 88.612 20.732 67.880
1940[7] 93.656 20.438 73.218
1945[8] 99.776 20.088 79.688
1950[9][a] 87.586 22.646 64.940
1955[10] 93.327 25.280 68.047
1960[11] 104.274 28.482 75.792
1965[12] 112.902 30.580 82.322
1970[13] 117.842 34.630 83.212
1975[14] 123.935 37.364 86.571
1980[15] 128.671 40.736 87.935
1985[16] 135.673 47.475 88.198
1990[17][b] 124.968 51.620 73.348
2000[18] 128.259 61.896 66.363
2007[19] 128.253 71.219 57.034
2008[20] 128.797 71.480 57.317
2009[21] 129.210 73.310 55.900
2010[22] 129.695 74.054 55.641
2011[23] 129.968 75.299 54.669
2012[24] 129.005 75.577 53.428
2013[25] 129.295 129.295 veri yok
2014[26] 129.407 129.407 veri yok
2015[27] 132.028 132.028 veri yok
2016[27] 131.728 131.728 veri yok
2017[27] 132.241 132.241 veri yok
2018[27] 132.511 132.511 veri yok
2019[27] 132.876 132.876 veri yok
2020[27] 133.679 133.679 veri yok
2021[27] 132.769 132.769 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ödemiş'in ekonomisi tarıma dayalı olup ilçe yüzölçümünün %36'sı tarım arazisidir. 21 binden fazla aile tarımla uğraşmakta ve geçimini böylelikle sağlamaktadır. Başlıca tarım ürünleri patates, incir, zeytin, karpuz, susam, kestane, tütün, üzüm ve yaş sebzelerdir. Yöre verimli topraklara sahip olup, tarım arazilerinde bir yılda üç kere hasat yapılabilmektedir. 2004 verilerine göre Ödemiş'in tarımsal üretim değerinin ülke içindeki payı 0,70675'tir. Bu oranla tarımsal üretim değer sıralamasında ülke içinde 13. sırada yer almıştır.[28] Ayrıca Bademli yöresi meyve fidanı yetiştiriciliği ve kiraz üretimi alanlarında Türkiye ekonomisinde büyük bir paya sahiptir. Ayrıca Ödemiş'te üretilen bir diğer önemli ürün ise Ödemiş Deri Tulum Peyniri'dir. Ege bölgesinde Deri Tulum Peyniri sadece Ödemiş'te yapılmaktadır.

İlçenin ilçe halkı tarafından "kompir" olarak nitelendirilen sarı renkli patatesi sadece Ege Bölgesi'nde değil tüm Türkiye pazarlarında görülebilen en meşhur tarım ürünüdür.

İlçenin hazır yemek kültürünün en meşhur örnekleri Ödemiş Kebabı, Ödemiş Sandviçi ve Töngül Pidesi'dir. Ev yemek kültüründe ise sebze ve et yemeklerine ilaveten birçok bölgede bilinmeyen ebegümeci, ısırgan, iğnelik, sarmaşık gibi çeşitli otlardan yapılan leziz ot kavurmaları mevcuttur.

Ödemiş'in sanayi yapısı da tarımsal hammaddelere dayalıdır. Ayrıca imalat sanayi içinde değerlendirilecek iş makineleri, çelik döküm, elektronik, süt ürünleri, plastik, ağaç ürünleri, zeytinyağı vb. fabrikalar ve işletmeleri bulunmaktadır. Sanayileşme yönünde özellikle son yıllarda önemli adımlar atılmaktadır.

Kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türküler

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. Mezarımın Taşı Bozdağ'a Karşı
  2. Muhabbetler kuruldu
  3. Yeşil Gey Yeşil Kuşan
  4. Ödemiş Kavakları
  5. Bakırlım Da İnip Gelir İnişten
  6. Demirci Mehmet Efe
  7. Eminemin Duvağı
  8. Ödemiş Dedikleri
  9. Ödemiş'in İçinde Camlı Meyhane
  10. Kaymakçı Kahvesi

Turistik yerler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ödemiş ilçesinde bulunan turistik yerler şöyledir:

Tarihî yerler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ödemiş bölgesine ait tarihi sit alanları şöyledir; Hypaipa (Günlüce), Dios Hieron (Birgi), Digda (Ovakent), Potamia (Bademli), Ayasurat (Türkönü), Torrhebia (Gölcük), Mesotmolos (Bozdağ), BASegümi (Yolüstü), Medeksis (Ortaköy), Adagüme (Konaklı), Bükürgüme (Bademli).

Mutfak

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ödemiş köftesi

Ödemiş ilçesine ait yöresel yemekler şöyledir: Ödemiş Kebabı, Töngül Pidesi,[29] Keşkek, Ekmek Dolması, Yağlı Sulu Akıtma, Kestirme Çorbası, Höşmerim, Heybeli Çorba, Yağlı Ekmek, Sinkonta, Isırgan Avukması, Dibile, Kabakaşı Tatlısı, Kalburbastı Tatlısı.

Yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Belediye başkanları

[değiştir | kaynağı değiştir]
05.03.1923-31.03.1923 Dönemi Ödemiş Belediye Başkanı Şükrü Saraçoğlu
Belediye başkanları, partileri ve aldıkları oy oranları
Yıllar Belediye Başkanı Parti Oy oranı (%)
2019 Mehmet Eriş CHP 52,93
2014 Abdurrahman Mahmut Badem AK Parti 39,06
2009 Bekir Keskin CHP 46,47
2004 Abdurrahman Mahmut Badem AK Parti 37,42
1999 Mehmet Eriş CHP 28,92
1994 Münir Bezmez DYP 25,93
1989 Gülen Köymen DYP 39,26
1984 Hüseyin Son ANAP 28,80
1977 Tahir Çaylı CHP 52,09
1973 Fuat Kılcı AP 47,38

Genel seçimler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Kazanan Parti Oy Oranı
1973 CHP %48
1977 CHP %52
1983 HP %42
1987 SHP %30
1991 DYP %34
1995 DYP %35
1999 DSP %38
2002 DYP %22
2007 Ak Parti %32
2011 Ak Parti %45
2015 CHP %39
2015 CHP %38
2018 Ak Parti %38,6
2023 CHP %37,48

Eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Liseler

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Ödemiş Ayhan Kökmen Fen Lisesi
  • Ödemiş Hulusi Uçaçelik Anadolu Lisesi
  • Ödemiş Anadolu Lisesi
  • Ödemiş Ticaret Odası Anadolu Lisesi
  • Prof. Dr. Muzaffer Kula Anadolu Lisesi
  • Ödemiş Endüstri Meslek Lisesi
  • Ödemiş İlk Kurşun Mesleki Teknik ve Anadolu Lisesi
  • Birgi Fazlı Alpay M. T.A.L
  • Ödemiş Ovakent Çok Programlı Anadolu Lisesi
  • Kaymakçı Çok Programlı Anadolu Lisesi
  • Ödemiş Anadolu İmam Hatip Lisesi

Altyapı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ödemiş'te kurulan katı atık yönetim tesisi Küçük Menderes Havzası'ndaki ilçelere hizmet vermektedir.[30] İlçede herhangi bir altyapı eksikliği yoktur.

Ulaşım

[değiştir | kaynağı değiştir]

İzmir'den Aydın Otoyoluna girip Torbalı-Ödemiş kavşağından çıkarak Bayındır-Ödemiş yoluna girerek Ödemiş'e varılır. Ankara-İzmir yolundan geliyorsanız Salihli ilçesinden Bozdağ-Ödemiş yönüne sapılır ve Ödemiş'e varılır.

Denizli'den geliyorsanız Buldan ilçesinden Alaşehir Yoluna girilir ve Alaşehir'den Kiraz-Ödemiş yönüne sapılarak Ödemiş'e varılır.

Demiryolu ile İzmir (Basmane)-Torbalı-Bayındır-Ödemiş istasyonları arası günde 7 kez karşılıklı 100 dk süren modern tren seferleri düzenlenmektedir.

Torbalı (İZBAN) - Ödemiş arasında 795 numaralı düzenli ESHOT seferleri düzenlenmektedir.

İzmir, Balıkesir, Bursa, İstanbul, Uşak, Afyon, Ankara ve Antalya otogarından karşılıklı otobüs seferleri de düzenlenmektedir.

Ayrıca ilçe merkezinden Tire, Bayındır, Kiraz, Aydın, Nazilli, Beydağ, Alaşehir, Salihli ve Kuşadası'na karşılıklı minibüs seferleri vardır.

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Kiraz ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
  2. ^ Beydağ ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri" (PDF). Harita Genel Müdürlüğü. 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2019. 
  2. ^ "Nişanyan Yeradları". nisanyanmap.com (İngilizce). 31 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2021. 
  3. ^ Refik Ahmet-Anadolu Türkmen Aşiretleri, 1930,S.206
  4. ^ Vital Cuinet- V.La Turquie d’Asie, cilt:3, Paris-1894,s.515
  5. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  6. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  7. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  8. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  9. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  10. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  11. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  12. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  25. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  26. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2015. 
  27. ^ a b c d e f g
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Ödemiş Nüfusu - İzmir". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "İzmir Ödemiş Nüfusu". nufusune.com. 
  28. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 20 Eylül 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2016. 
  29. ^ "Ödemiş mutfağının klasiği Tongül Pide". İzmir Kültür ve Turizm Dergisi. 7 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2020. 
  30. ^ "Ödemiş'e Avrupa'nın en büyük çevre dostu katı atık tesisi Ödemiş Entegre Katı Atık Yönetim Tesisi inşaatı tüm hızıyla sürüyor". Haberturk.com. 16 Temmuz 2020. 24 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2021. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Ödemiş ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ödemiş&oldid=33634036" sayfasından alınmıştır