Aleksy I Romanow
.jpg?lang=pl) Aleksy I Romanow | |
| |
| |
| Car Rosji | |
| Okres | |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku |
Moskwa |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Żona | |
| Dzieci |
Dymitr |
Aleksy I Michajłowicz, ros. Алексей I Михайлович (ur. 19 marca?/29 marca 1629 w Moskwie, zm. 29 stycznia?/8 lutego 1676[1] tamże) – car Rosji w latach 1645–1676, syn cara Michała I Romanowa (1613–1645), ojciec trzech kolejnych carów z dynastii Romanowów – Fiodora III, Iwana V i Piotra I Wielkiego.
Dzieje
[edytuj | edytuj kod].jpg?lang=pl)
Na cara został obrany przez Sobór Ziemski albo reprezentacją stanów[2]. Car Aleksy objął rządy w wieku 16 lat, był bardzo pobożny, dbał o splendor swego dworu, lecz nie radził sobie w sprawach gospodarczych. Przyznawał ulgi handlowe szybko bogacącym się kupcom i bojarom oraz przywileje dla duchowieństwa. Z drugiej strony wydany przez niego w 1649 roku kodeks sądowy, Ułożenie soborowe[3], wprowadził ostre kary za najmniejsze przestępstwa, a chłopi zostali w pełni podporządkowani i uzależnieni od feudalnych właścicieli ziemskich. Spośród zmian, dla ludności miejskiej bardzo uciążliwe było podwyższenie podatku od soli, w rezultacie którego doszło do szerokich wystąpień chłopstwa i miast przeciwko bojarom i władzom państwowym. Na skutek największego z nich, zwanego "buntem solnym" car musiał wycofać się z części swych decyzji. W 1654 Rosja zawarła w Perejasławiu unię z Ukrainą, kierowaną przez hetmana Bohdana Chmielnickiego. Było to równoznaczne z rozpoczęciem nowej wojny polsko-rosyjskiej. Wojska rosyjskie zajęły wtedy Smoleńsk, całą Białoruś i część Litwy z Wilnem. Lecz zaraza, panująca w Rosji i napaść Szwedów na Rzeczpospolitą, spowodowały wstrzymanie walk rozejmem w Niemieży, po czym także Rosja rozpoczęła wojnę ze Szwecją. Prowadzona ona była jednak ospale, zakończyła się rozejmem w 1658. Po odejściu Szwedów z Rzeczypospolitej i uznaniu przez hetmana Iwana Wyhowskiego jej zwierzchnictwa nad Ukrainą, car Aleksy wznowił wojnę z Polską. Zakończył ją dopiero rozejm andruszowski w 1667, w którym ostatecznie przyznane zostały Rosji ziemie smoleńskie, czernichowskie i siewierskie oraz cała Ukraina Zadnieprzańska wraz z Kijowem.
Z powodu ogromnej żarliwości religijnej i częstych modlitw nazywany był „najcichszym”[4]. Pod wpływem koterii ze swojego otoczenia zwanej „kółkiem krzewicieli pobożności” (do którego należał m.in. patriarcha Nikon) Aleksy wprowadził zakaz używania instrumentów muzycznych, palenia tytoniu, organizowania „haniebnych przedstawień i zabaw”, przeklinania i picia alkoholu, potępił rozwiązłość seksualną i zwolnił z dworskiej służby karłów, nakazując również spalenie na stosie na Placu Czerwonym lutni jako „diabelskich” instrumentów[5]. W grudniu 1664 postanowił, że od tej pory każdy musi stosować nowe zasady obrządku prawosławnego według reform wprowadzonych przez Nikona, a niepokorni mieli być karani śmiercią. Wyroki wykonywano zwykle przez spalenie żywcem. Gdy księżna Jewdokija Urusowa i szlachcianka Fieodosija Morozowa (szwagierka Borisa Morozowa) odmówiły podporządkowania się, zostały wygnane, uwięzione, poddane torturom, a po odmowie przeżegnania się w nowy sposób zagłodzone na śmierć na polecenie Aleksego. Przywódca staroobrzędowców Awwakum Pietrow został zesłany, a jego żonę i dzieci na jego oczach pogrzebano żywcem[6].
W latach 1668–1671 miały miejsce w Rosji liczne bunty i powstania chłopskie, wzniecane przeciwko pańszczyźnianemu uciskowi ze strony wielkich właścicieli ziemskich. Największy, pod przywództwem Stiepana Razina, miał charakter wojny chłopskiej, objął tereny nad dolnym Donem i prawie całe Powołże, trwał dwa lata. Zakończył się rozbiciem przez regularne wojska carskie i ciężkimi represjami wobec opozycji chłopskiej. Był kandydatem do korony polskiej w czasie elekcji 1674 roku, popierany przez Michała i Krzysztofa Paców, marszałka wielkiego litewskiego Hilarego Połubińskiego, wojewodę trockiego Marcjana Ogińskiego i wojewodę witebskiego Antoniego Chrapowickiego[7].
Po śmierci cara Aleksego rządy w Rosji przejął jego najstarszy pośród żyjących syn, Fiodor III (1676–1682).
Rodzina
[edytuj | edytuj kod]16 stycznia?/26 stycznia 1648 car poślubił Marię Miłosławską córkę Ilji Daniłowicza Miłosławskiego[8]. Małżeństwo było udane. Para doczekała się trzynaściorga dzieci: pięciu synów (dwóch późniejszych carów Fiodora III i Iwana V) i ośmiu córek[9]. Drugą żoną Aleksego została Natalia Naryszkina córka bojara Kiriłła Połujektowicza Naryszkina, którą car poślubił 22 stycznia?/1 lutego 1671. Z tego związku narodziła się trójka dzieci: syn – późniejszy car Piotr I Wielki i dwie córki[9].
Genealogia
[edytuj | edytuj kod]| Fiodor Romanow 1) ur. 1554/1555 zm. 1/11 X 1633 |
Ksenia Iwanowna Szestowa ur. ? zm. 28 I / 7 II 1631 |
Łukasz Strieszniew ur. ? zm. 1650 |
Anna Wołkońska ur. ? zm. ? | ||||||||||
| Michał I ur. 12/22 VII 1596 zm. 13/23 VII 1645 |
Eudoksja Strieszniewa ur. 1608 zm. 18/28 VIII 1645 |
||||||||||||
| 1 Maria Miłosławska ur. 1/11 IV 1626 zm. 3/13 III 1669 OO 26 I 1648 |
Aleksy I ur. 19/29 III 1629 zm. 29 I / 8 II 1676 |
2 Natalia Naryszkina ur. 22 VIII / 1 IX 1651 zm. 25 I / 4 II 1694 OO 22 I 1671 |
|||||||
| 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | |||||
| Dymitr ur. 22 X / 1 XI 1648 zm. 5/15 X 1649 |
Jewdokia ur. 17/27 II 1650 zm. 10/21 III 1712 |
Marfa ur. 28 VIII / 7 IX 1652 zm. 19/30 VII 1707 |
Aleksy ur. 5/15 II 1654 zm. 17/27 I 1670 |
Anna ur. 23 I / 2 II 1655 zm. 9/19 V 1659 | |||||
| 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | |||||
| Zofia ur. 17/27 IX 1657 zm. 3/14 VII 1704 |
Katarzyna ur. 26 XI / 6 XII 1658 zm. 1/12 V 1718 |
Maria ur. 18/28 I 1660 zm. 9/20 III 1723 |
Fiodor III ur. 30 V / 9 VI 1661 zm. 27 IV / 7 V 1682 |
Fedozja ur. 28 V / 7 VI 1662 zm. 14/25 XII 1713 | |||||
| 1 | 1 | 1 | 2 | 2 | |||||
| Szymon ur. 3/13 IV 1665 zm. 19/29 VI 1669 |
Iwan V ur. 27 VIII / 6 IX 1666 zm. 29 I / 8 II 1696 |
Jewdokia ur. 26 II / 8 III 1669 zm. 28 II / 10 III 1669 |
Piotr I Wielki ur. 30 V / 9 VI 1672 zm. 28 I / 8 II 1725 |
Natalia ur. 22 VIII / 1 IX 1673 zm. 18 VI / 29 VI 1716 | |||||
| 2 | |||||||||
| Fiodora ur. 4/14 IX 1674 zm. 28 XI / 8 XII 1677 |
|||||||||
|
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jak powyżej.
- ↑ Л.В. Черепнин: Земские соборы Русского государства в XVI-XVII вв. Москва: 1978, s. 418. (ros.).
- ↑ L. Bzylow, Historia nowożytnej kultury rosyjskiej, Warszawa 1986, s. 156. ISBN 83-01-05684-3.
- ↑ Simon Sebag Montefiore, „Romanowowie 1613–1918”, Warszawa 2016, s. 52.
- ↑ Simon Sebag Montefiore, „Romanowowie 1613–1918”, Warszawa 2016, s. 52–53.
- ↑ Simon Sebag Montefiore, „Romanowowie 1613–1918”, Warszawa 2016, s. 65–66.
- ↑ Krystyn Matwijowski, Pierwsze sejmy z czasów Jana III Sobieskiego, Wrocław 1976, s. 18.
- ↑ Andrusiewicz 2014 ↓, s. 84.
- ↑ a b W. Durasow: Rodosłownaja kniga Wsierossijskawo dworjaństwa, Cz.1, Petersburg, 1906, s. 36–39. dlib.rsl.ru. [dostęp 2015-04-14]. (ros.).
- ↑ W. Durasow: Rodosłownaja kniga Wsierossijskawo dworjaństwa, cz. 1, Petersburg, 1906, s. 34–37. dlib.rsl.ru. [dostęp 2015-04-14]. (ros.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Andrzej Andrusiewicz: Romanowowie. Imperium i familia. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2014. ISBN 978-83-08-05394-2.
- Simon Sebag Montefiore, Romanowowie 1613-1918, Warszawa 2016.
