Przejdź do zawartości

Aleksander Newski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Aleksander I Newski
Ilustracja
ilustracja herbu
ksiażę nowogrodzki
Okres

od 1228
do 1229

Poprzednik

Jarosław II

Następca

Michał I

książę nowogrodzki
Okres

od 1236
do 1240

Poprzednik

Jarosław II

Następca

Andrzej II

książę nowogrodzki
Okres

od 1241
do 1252

Poprzednik

Andrzej II

Następca

Wasyl I

książę nowogrodzki
Okres

od 1257
do 1259

Poprzednik

Wasyl I

Następca

Dymitr I

książę peresławski
Okres

od 1246
do 1263

Poprzednik

Jarosław II

Następca

Dymitr I

Wielki książę kijowski
Okres

od 1249
do 1263

Poprzednik

Jarosław II

Następca

Jarosław III

Wielki książę włodzimierski
Okres

od 1252
do 1263

Poprzednik

Andrzej II

Następca

Jarosław III

Dane biograficzne
Dynastia

Rurykowicze

Data urodzenia

ok. 1220

Data i miejsce śmierci

14 listopada 1263
Gorodiec

Miejsce spoczynku

Sobór Zaśnięcia Matki Bożej we Włodzimierzu

Ojciec

Jarosław II

Matka

Rościsława

Rodzeństwo

Andrzej II
Wasyl
Michał I
Jarosław III
Konstantyn
Fiodor
Daniel
Maria
Atanazy
Eudoksja

Małżeństwo

Aleksandra Połocka

Dzieci

Wasyl I
Dymitr I
Andrzej III
Daniel I

Święty
Aleksander Newski
książę Nowogrodu Wielkiego
Ilustracja
Ikona św. Aleksandra Newskiego
Data urodzenia

ok. 1220

Data i miejsce śmierci

14 listopada 1263
Gorodiec

Czczony przez

Cerkiew prawosławną

Kanonizacja

1547
przez Rosyjską Cerkiew Prawosławną

Bitwa Aleksandra Newskiego ze Szwedami w 1240
Autor: Boris Czorikow (1802-1866)

Aleksander I Newski, ros. Александр Невский (ur. ok. 1220[a], zm. 14 listopada 1263 w Gorodcu koło Niżnego Nowogrodu)[2][3][4] – książę Nowogrodu Wielkiego (1228—1229, 1236—1240, 1241—1252 i 1257—1259), wielki książę kijowski (1249—1263), wielki książę włodzimierski (1252—1263) z dynastii Rurykowiczów, uznawany za świętego przez Rosyjski Kościół Prawosławny.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Syn księcia Jarosława II, wnuk Wsiewołoda III Wielkie Gniazdo. W 1236 został wybrany księciem Nowogrodu. W tym czasie ze wschodu nadciągały ordy tatarskie, na zachodzie coraz większe zagrożenie stwarzali niemieccy kawalerowie mieczowi, a z północy zaczęli zagrażać Szwedzi. Tych ostatnich pokonał w 1240 nad Newą, stąd wziął się jego przydomek. W 1242 zwyciężył Niemców i wyzwolił miasto Psków oraz odniósł słynne zwycięstwo nad wojskami inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego na zamarzniętym jeziorze Pejpus (Czudzkim; tzw. bitwa na lodzie), co zapobiegło ich ekspansji na ziemie ruskie. Następnie pokonał najeżdżające Ruś wojska litewskie.

Będąc doskonałym dyplomatą i jednocześnie typowym feudałem, dobrze rozumiał, że jest w swych działaniach całkowicie zależny od tatarskiej Złotej Ordy. Dlatego też prowadził bezwzględną i powolną jej politykę[5]. W 1249 przyjął tytuł księcia kijowskiego, a w 1252 – wielkiego księcia włodzimierskiego (jarłyk Batu-chana). W 1257 odbył wraz z Tatarami ekspedycję karną do Nowogrodu, powstrzymującego się z wypłatą danin.

W 1263 złożył śluby zakonne i przyjął imię Aleksy. 14 listopada tego samego roku zmarł, a jego ciało spoczęło we Włodzimierzu nad Klaźmą, w soborze Narodzenia Matki Bożej na terenie monasteru pod tym samym wezwaniem[6].

W 1547 został kanonizowany przez Rosyjską Cerkiew Prawosławną. Relikwie Aleksandra Newskiego w 1724 przewieziono do Ławry Aleksandra Newskiego w Petersburgu, gdzie były wystawione dla kultu początkowo w cerkwi Zwiastowania, następnie w latach 1790–1922 w soborze Trójcy Świętej. W czasie akcji otwarcia relikwiarzy przeprowadzonej przez rząd bolszewicki szczątki Aleksandra Newskiego zostały odebrane wiernym i przeniesione do Muzeum Historii Religii i Ateizmu w Piotrogrodzie, gdzie pozostawały do 1989. Wówczas ponownie trafiły do soboru Trójcy Świętej, jednak bez oryginalnego srebrnego sarkofagu, który pozostaje częścią ekspozycji Ermitażu[7].

Był ojcem Dymitra, Andrzeja i Daniela.

Aleksander Newski w kulturze

[edytuj | edytuj kod]

Aleksandrowi Newskiemu poświęcił kantatę Siergiej Prokofjew[8]. Książę jest również bohaterem nakręconego w 1938 filmu Aleksander Newski Siergieja Eisensteina z wykorzystaniem muzyki Prokofjewa, a także filmu z 2008 r. Aleksander: Bitwa newska w reż. Igora Kalenowa.

W grudniu 2008 postać średniowiecznego księcia zajęła pierwsze miejsce w trwającym ponad pół roku konkursie Imię Rosji na największe postacie w rosyjskiej historii, w którym przez Internet i telefon oddano w sumie 5 mln głosów[9]. Na Aleksandra Newskiego oddano 524 575 głosów[10].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
  1. Podawana jest też data urodzenia 13 maja 1221[1].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. В.А. Кучкин (W.A. Kuczkin), О дате рождения Александра Невского (O datie rożdienija Aleksandra Niewskogo), „Вопросы истории (Woprosy istorii)”, 2, 1986, s. 174–176 [zarchiwizowane z adresu 2015-02-22] (ros.).
  2. Aleksander Newski, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-10-13].
  3. Saint Alexander Nevsky, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-13] (ang.).
  4. Aleksandras Neviškis, [w:] Visuotinė lietuvių enciklopedija [online] [dostęp 2022-10-13] (lit.).
  5. Ludwik Bazylow, Historia Rosji, PWN 1983.
  6. Владимирский в честь рождества Пресвятой Богородицы Мужской монастырь (Władimirskij w czest´ rożdiestwa Prieswiatoj Bogorodicy Mużskoj monastyr´) [online], www.pravenc.ru [dostęp 2022-10-13].
  7. Собор Пресвятой Троицы в Александро-Невской Свято-Троицкой лавре (Sobor Prieswiatoj Troicy w Aleksandro-Niewskoj Swiato-Troickoj ławrie) [online], Энциклопедия Санкт-Петербурга (Encykłopiedija Sankt-Pietierburga) [dostęp 2022-10-13] (ros.).
  8. Prokofjew Siergiej S., [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-10-27].
  9. Имя Россия [online], www.nameofrussia.ru [dostęp 2020-12-23] [zarchiwizowane z adresu 2021-06-30].
  10. www.nameofrussia.ru/. nameofrussia.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-30)]..

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]