Gryneion

Gryneion

Gryneion ören yeri
Konum	İzmir, Aliağa
Bölge	Aiolis
Tür	Yerleşim
Tarihçe
Kuruluş	MÖ 2. binyıl
Devir(ler)	Geometrik, Arkaik, Klasik
Sit ayrıntıları
Durum	Restore

Apollon büstü. Roma, Capitoline Müzesi

Gryneion, Gryneia, Türkiye'nin İzmir ilinin Aliağa ilçesi sınırları içinde bulunan Yenişakran beldesi yakınlarındaki bir antik kenttir. Çandarlı Körfezi kenarındadır. 12 büyük Aiol kentinden biri sayılır. Kentin, denize bir dil gibi uzanan yarımadası üzerinde tanrı Apollon'un tapınağı vardı. Gryneion önemli bir kehanet merkeziydi.

MÖ 334'te, Doğu ülkelerini fethetmek için Anadolu'ya gelecek Büyük İskender'in önünü açmak için yöreye gelen komutan Parmenion tarafından, direnmeleri önelemek, diğer kentlere örnek olması için yakıldı.Bundan sonra Gryneion yavaş yavaş önemini kaybetti.

Konumu ve Çevresel Özellikleri

Çandarlık Körfezi'ne dil biçiminde uzanan Temaşalık Burnu üzerindedir.

Araştırma ve kazı

1883 yılında Fransızlar tarafından sadece birkaç gün süren kazılar yapılmıştır. 1957 yılında İzmir-Çanakkale karayolunun yapımı sırasında birçok mezar tahrip edilmiş ve büyük boyutlarda bir mozaik bulunarak üzeri kapatılmıştır. 1973 yılında Bergama Müzesi'nin gerçekleştirdiği kazılarda mozaik tekrar ortaya çıkarılmıştır. Bu kazılar 1973-75 yılları arasında devam etmiştir. 1992 yılında İzmir Müzesi Müdürü T. Özkan tarafından bir kurtarma kazısı yapılmıştır.

Buluntular

Mimari

Nekropolis

Yarımada üzerinde gerçekleştirilen kazılarda MÖ 2. binyıl ve Klasik Dönem seramiklerinin karışık olarak bulunduğu tarım toprağının kaldırılmasından sonra, aşırı şekilde tahribata uğramış bir mimari tabaka ile karşılaşılmış, bu kesimdeki çalışmalara 50 cm derinlikte anakayanın ortaya çıkması ile son verilmiştir. Tarım toprağı kaldırıldıktan sonra yoğun bir tahribatın gözlendiği mimari tabaka ile karşılaşılmıştır. Nekropolis alanında yapılan sondajlardan 50 cm derinlikte bir mezar ortaya çıkarılmıştır. Diğer yapılan sondajda ise bitki örtüsünün altında tahrip edilmiş durumda 3 adet mezar ortaya çıkarılmış ve 3 m derinlikte 1 adet monoblok lahit ortaya çıkarılmış, bu alanda 3 m derinliğe kadar sürdürülen çalışmalarda herhangi bir mezar bulgusuna rastlanmamıştır. 10 no'lu sondajda tarım toprağı içinde tarım faaliyetleri ve erozyonla tahribata uğramış lahitlere ait parçalar bulunmuştur. Bu buluntuların kaldırılmasından sonra, 80 cm derinlikte, plaka taşlardan oluşmuş ve semerdam kapağa sahip bir mezar açığa çıkarılmıştır. Deniz seviyesine yakın olan bu mezarın içinin su ile dolu olduğu gözlenmiştir. Ayrıca buluntular arasında Aiol Orientalizan seramik örnekleri de yer almaktadır.

Mezar

1992 yılında Nekropolis alanında gerçekleştirilen kazılarda 11 sondaj açılmış, bunlardan 4, 7, 8, 10 ve 11 no'lu olanlarda mezarlar açığa çıkarılmıştır. Sondajlar sonucunda Gryneion Nekropolisi'nde, monoblok kireçtaşı lahitler, plaka kireç taşı bloklarla oluşturulan sanduka mezarlar, kremasyon mezarlar, amphora mezarlar, inhumasyon türü mezarlar ve urne mezarların varlığı gözlenmiştir. 4 no'lu sondajda 1 adet mezar ortaya çıkarılmış, ancak tahrip edildiği için buluntu vermemiştir. 7 no'lu sondajda 3 adet monoblok lahit ortaya çıkarılmıştır.

Çanak çömlek

1992 yılında kurtarma kazısı başlamadan önce yapılan yüzey araştırmasında yarımadanın doğu kesiminde Geometrik, Arkaik ve Klasik Dönem'e ait seramik parçaları, yarımadanın kuzey kesiminde ise MÖ 6. ve 5. yüzyıllara ait siyah ve kırmızı figür tekniğinde boyalı Attika seramik parçaları bulunmuştur. Aynı sezon içinde gerçekleştirilen kurtarma kazısında, yarımada ve nekropolis olmak üzere iki alanda çalışılmıştır. Yarımada üzerinde H-15 plankaresinde yapılan çalışmalarda tarım toprağı içerisinde MÖ 2. binyıl ve Klasik Dönem seramikleri ile birlikte yoğun olarak MÖ 4. yüzyıl 'a ait amphora ve büyük mutfak kaplarına ait parçalar ele geçmiştir. Ele geçen bu seramik parçaları arasında pişmiş topraktan imal edilmiş ekmek pişirme tavası da yer almaktadır. Yarımada üzerindeki ikinci kazı çalışması, doğu kesiminde T-18 plankaresinde gerçekleştirilmiş, bu kesimde de yine H-15 plankaresinde olduğu gibi, üst seviyelerde karışık bir mimari ile birlikte MÖ 4. yüzyıl 'a ait amphora ve diğer seramik parçalarının varlığı gözlenmiştir. Tarım toprağı derinliğinden sonra sürdürülen çalışmalarda, tahribata uğrayan mimarinin taban seviyesinde, MÖ 4. yüzyıl 'a ait siyah firnisli Attika vazoları ele geçmiştir. 92-4 no'lu mezarda Attika stilinde ancak yerli olarak üretilmiş, palmetli kylix ile gözlü skyphos, 92-7 no'lu mezarda, bantlı skyphos ile basit bir tabak ele geçmiştir. 8 no'lu sondajda dolgu toprağı içinde in situ olmayan Attika malı palmetli lekythos ile Korinth Orientalizan ve diğer Attika vazolarına ait parçalar bulunmuştur. 10 no'lu sondajda ortaya çıkarılan mezar içinden Attika siyah figür tekniğinde bezenmiş kylix, lekythos ve skyphos ele geçmiştir. Yine bu sondajda 92-1K no'lu kremasyon mezar yonca ağızlı oinokhoesi ile birlikte bulunmuştur. 11 no'lu sondajda ise açığa çıkarılan ve iki parça blok taşla örtülen sanduka mezar içinde, iskeletin karın hizasında, Attika malı siyah firnisli kantharos bulunmuştur.

Yorum ve tarihleme

Gryneion Nekropolisi'nde gerçekleştirilen kazılarda ortaya çıkarılan mezarlarda yön birliği olmadığı, mezar hediyelerinin ise monoblok taş lahitlerde mezarın içine bırakıldığı görülmüştür. Mezar türleri ve buluntular açısından bakıldığında, Gryneion Nekropolisi ile Troas, Aiolis ve İonia nekropolisleri benzer özellikler taşımaktadır. Ancak mezar konteksleri açısında değerlendirildiğinde, özellikle MÖ geç 6. yüzyıl ve 5. yüzyıl'da Tenedos, Dardanos ve Assos nekropolislerinde açığa çıkarılan kontekslerle benzer oldukları görülür.

Kaynakça

Genel

• Strabon, Coğrafya. Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1987
• Bilge Umar, Aolis, İnkılâp Yayınevi
• George E. Bean, Eski Çağda Ege Bölgesi, Arion Yayınevi,1992

Özel

Dış bağlantılar

• Gryneion'daki sikkeler 2 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.