Krzysztof Antoni Szembek

Krzysztof Antoni Szembek

Prymas Polski i Litwy
Kraj działania	I Rzeczpospolita
Data i miejsce urodzenia	25 marca 1667 Szczepanowo k./ Barcina
Data i miejsce śmierci	6 lipca 1748 Łowicz
Miejsce pochówku	bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w Łowiczu
Arcybiskup gnieźnieński
Okres sprawowania	1739–1748
Prymas Polski
Okres sprawowania	1739–1748
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	5 lipca 1692
Nominacja biskupia	23 lutego 1711
Sakra biskupia	15 września 1711
Odznaczenia

Sukcesja apostolska

Data konsekracji	15 września 1711
Konsekrator	Stanisław Szembek

Krzysztof Antoni Szembek herbu Szembek (ur. 25 marca 1667 we wsi Szczepanowo, zm. 6 lipca 1748 w Łowiczu) – biskup inflancki od 1711, biskup poznański 1717–1719, kujawski 1719–1739, od 1739 arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski, referendarz duchowny w 1709 roku, archidiakon pomorski, kanonik włocławski, kanonik przemyski w 1699 roku.

Życiorys

Dzieciństwo i edukacja (1667–1692)

Urodził się we wsi Szczepanowo w ziemi kujawskiej, był synem kasztelana krakowskiego Franciszka Szembeka. Odebrawszy w domu rodzinnym staranne wychowanie, wysłany został na Akademię Krakowską, a stamtąd udał się do Rzymu, gdzie studiował teologię, prawo i historię. Po powrocie do kraju został wyświęcony na kapłana w 1692.

Kariera duchownego (1693–1711)

Był kanonikiem kilku kapituł. Wkrótce po święceniach, biskup kujawski Stanisław Dąmbski dał mu kanonię kujawską. Był deputatem duchownym na Trybunał Główny Koronny w 1695 i 1696 roku. 2 marca 1699 po rezygnacji swego krewnego, Ludwika Szembeka otrzymał po nim godność kanonika przemyskiego. W 1703 biskup warmiński Andrzej Chryzostom Załuski dał mu kanonię warmińską, a Stanisław Szembek zostawszy prymasem, udzielił Krzysztofowi prowizji na kanonię gnieźnieńską, w której instalował się 25 kwietnia 1708. W marcu 1711 Krzysztof Szembek został kanonikiem warszawskim i prawie równocześnie otrzymał prezentę królewską na proboszcza kapituły warmińskiej. Oprócz kanonii otrzymał również opactwa. Z nadania Augusta II w 1708 został opatem komendatoryjnym benedyktynów w Mogilnie. Od 1739 był jednym z ostatnich opatów komendataryjnych benedyktynów tynieckich. Opactwo to zwyczajnie oddawano prymasom. Autor rękopiśmiennej kontynuacji dodanej do katalogu opatów tynieckich St. Szczygielskiego w „Tinecji" sławi Szembeka za to, że był łagodny, w rozmowie wesoły, otwarty w podejściu, że rządził łaskawością, a nie sprawiedliwością, że miał charakter nacechowany ojcowską miłością, przez co na zawsze pozyskał sobie serca wszystkich.

Wreszcie zgodnie ze zwyczajem panującym w ówczesnej Polsce Krzysztof Antoni Szembek był biskupem kolejno kilku diecezji: w 1710 został biskupem inflanckim po śmierci biskupa Teodora Wolfa. Sakrę biskupią przyjął 15 września 1711.

Ambasador w Wiedniu (1713–1714)

Był ambasadorem do Wiednia (spędził tam półtora roku 1713–1714) w celu zażegnania wojny z Turcją. Miał także starać się o rękę arcyksiężniczki dla królewicza Fryderyka Augusta, spytać o sumy neapolitańskie (ponieważ Karol VI Habsburg przejął Królestwo Neapolu) i interweniować w sprawie polskich klasztorów na Śląsku. Misja miała jednak ograniczone szanse powodzenia, ponieważ cesarz Karol VI Habsburg nie mógł wybaczyć Augustowi II Mocnemu sojusz z Francją (1713). Mimo iż pomagali mu wpływowi na dworze wiedeńskim jezuici, a także poseł saski August Christoph von Wackerbarth i rosyjski Andriej Matwiejew jedynym sukcesem Szembeka była interwencja posła austriackiego w Turcji w sprawach polskich. Nie zdołał załatwić sprawy klasztorów, jako niedoświadczony dyplomata dawał sobą powodować von Wackerbarthowi i nie potrafił się przeciwstawić austriackiej grze na zwłokę pod przykrywką rozbudowanego ceremoniału dworskiego. Sprawy mariażu arcyksiężniczki i królewicza Fryderyka Augusta prowadził poważniejszy agent Augusta II jezuita, ojciec Salerno i potrzeba było jeszcze kilku lat by sprawa w pełni dojrzała.

Lata 1715–1748

15 lutego 1716 otrzymał nominację królewską na biskupstwo poznańskie. Wybór kapituły nastąpił 16 marca tegoż roku, a ingres odbył 29 sierpnia 1717. W 1718 roku został wyznaczony senatorem rezydentem. Już 30 października 1719 przeniósł się na biskupstwo kujawskie, a w 1739 został arcybiskupem gnieźnieńskim, prymasem Polski. Odbył z ramienia Augusta II szereg misji dyplomatycznych i był jednym z najgorliwszych popleczników katolicyzmu w walce z różnowierstwem. Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 27 kwietnia 1733 roku na sejmie konwokacyjnym. W 1733 roku podpisał elekcję Stanisława Leszczyńskiego.. W 1735 roku podpisał uchwałę Rady Generalnej konfederacji warszawskiej. W 1736 roku został wyznaczony senatorem rezydentem. 10 lipca 1737 roku podpisał we Wschowie konkordat ze Stolicą Apostolską. W 1736 roku odznaczony Orderem Orła Białego.

Pochowany w kolegiacie Wniebowzięcia NMP i św. Mikołaja w Łowiczu.

Bibliografia

• Historia Dyplomacji Polskiej, tom II 1572–1795 pod red. Zbigniewa Wójcika, PWN Warszawa 1982, s. 365.

Linki zewnętrzne

• Catholic-hierarchy
• Publikacje Krzysztofa Antoniego Szembeka w bibliotece Polona