Michaił Szołochow

Michaił Szołochow

Михаил Александрович Шолохов

Michaił Szołochow (1960)
Imię i nazwisko	Michaił Aleksandrowicz Szołochow
Data i miejsce urodzenia	24 maja 1905 Krużylino n. Donem
Data i miejsce śmierci	21 lutego 1984 Stanica Wieszeńska w obwodzie rostowskim
Narodowość	rosyjska
Język	rosyjski
Dziedzina sztuki	literatura piękna
Muzeum artysty	Państwowe Muzeum-Skansen Szołochowa w Stanicy Wieszeńskiej
Ważne dzieła
Cichy Don Los człowieka
Odznaczenia
Nagrody
Nagroda Nobla w dziedzinie literatury

Michaił Szołochow i żona – Maria Pietrowna Gromosławska, 1924

Michaił Aleksandrowicz Szołochow (ros. Михаил Александрович Шолохов; ur. 11 maja^?/24 maja 1905 w Krużylinie n. Donem, Imperium Rosyjskie, zm. 21 lutego 1984 w Stanicy Wieszeńskiej, Rosyjska Federacyjna SRR) – rosyjski pisarz oraz działacz polityczny i kulturalny. Deputowany do Rady Najwyższej ZSRR od 1937 i członek Akademii Nauk ZSRR od 1939. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1965. Członek zagraniczny Serbskiej Akademii Nauk i Sztuk.

Głównie dzięki powieści Cichy Don i przejmującej mikropowieści Los człowieka, wpisał się na trwałe do literatury światowej, jako kontynuator innego wielkiego rosyjskiego epika – Lwa Tołstoja. Bohaterowie utworów Szołochowa – zwykli ludzie rzuceni w wir wielkich przemian społecznych i politycznych – pokazani są z dużą psychologiczną wiarygodnością.

Życiorys

Michaił Szołochow przyszedł na świat 24 maja (11 maja według ówczesnego kalendarza) 1905 w rodzinie kozackiej. Rodzina mieszkała w niewielkim chutorze Krużylino, w pobliżu Stanicy Wieszeńskiej (Obwód rostowski) nad Donem, w ówczesnym Obwodzie Wojska Dońskiego.

Już jako 15-latek został żołnierzem Armii Czerwonej i walczył z przeciwnikami władzy radzieckiej.

W wieku 17 lat zadebiutował jako pisarz. W 1922 zamieszkał w Moskwie, z zamiarem wykonywania zawodu dziennikarza, jednak pracował fizycznie. W 1924 osiadł na stałe w rodzinnych stronach – w Stanicy Wieszeńskiej i poślubił Marię Pietrownę Gromosławską (ur. 1901, zm. 1992). Mieli dwie córki i dwóch synów.

W latach 20. związany był z grupą literacką Młoda Gwardia. W 1924 zadebiutował opowiadaniem Znamię. Już wcześniej w prasie ukazywały się jego felietony. Dwa lata później, opublikował zbiór opowiadań – Opowiadania znad Donu, w dużej części opartych na własnych przeżyciach. Był to jego debiut książkowy. Już rok wcześniej, w 1925, rozpoczął pracę nad dziełem swego życia – Cichym Donem. Powieść tę ukończył dopiero w 1940. W międzyczasie powstawały inne jego dzieła, m.in. Zaorany ugór, którego pierwszy tom opublikowany został w 1932, podczas gdy drugi ukazał się dopiero po wojnie, w 1959.

Aspekt polityczny

Płynąca z utworów Szołochowa afirmacja budującej się radzieckiej rzeczywistości, mimo tragizmu indywidualnych losów i krętych ścieżek bohaterów, przysporzyła autorowi przychylności władz ZSRR, które wykreowały go na wielki autorytet moralny. Z drugiej strony przysporzyła mu również wrogów, którzy posunęli się nawet do oskarżeń o plagiat.

Kontrowersje

Szołochow, jako funkcjonariusz literacki i partyjny (od 1962 zasiadał w KC KPZR) zasłynął ze skrajnie ortodoksyjnych wystąpień publicznych i publicystycznych, także podczas gigantycznej akcji propagandowej i nagonki na Borysa Pasternaka.

W 1965 w ZSRR zostało aresztowanych dwóch pisarzy – Andriej Siniawski i Julij Daniel – za publikowanie swoich utworów za granicą. Obu twórców skazano na kilkuletnie wyroki więzienia w obozie o zaostrzonym rygorze. Podczas XXIII zjazdu KPZR (w 1966) Szołochow wystąpił z referatem, w którym żałował, że Siniawskiego i Daniela ominęła kara śmierci.

Oskarżenie o plagiat

Już pod koniec lat 20. XX wieku pojawiły się w stosunku Szołochowa oskarżenia o kradzież intelektualną. Nagłośnił je Aleksandr Sołżenicyn, który zarzucił Szołochowowi plagiat utworu Cichy Don, którego autorem miał być w rzeczywistości Fiodor Kriukow, kozacki pisarz i działacz antybolszewicki zmarły w 1920 roku. Od tego czasu przeprowadzono liczne analizy tekstów Szołochowa, jednak wśród badaczy jego literatury brak jest jednomyślności. Przedstawiono zarówno dowody przeczące popełnieniu plagiatu, jak i potwierdzające tezę Sołżenicyna, m.in. teksty utworów Kriukowa, które Szołochow miał rzekomo przepisać niemal bez zmian, tworząc Cichy Don.

Podobieństw do twórczości Kriukowa doszukuje się także w utworze Szołochowa Los człowieka z 1957 roku. Jego pierwowzorem mogły być dwa opowiadania Kriukowa Włoch Zamczałow z 1916 roku oraz W gościach u towarzysza Mironowa z 1919 roku, opublikowane w tychże latach przez czasopisma „Russkije wiedomosti” oraz „Donskie wiedomosti”.

Sam Szołochow twierdził, że wszelkie rękopisy m.in. Cichego Donu zaginęły w 1941 roku podczas niemieckiej inwazji na ZSRR, co uniemożliwiało przeprowadzenia na nich badań. W 1987 roku odnaleziono część rękopisów Cichego Donu, a także szkiców i notatek Szołochowa sporządzonych w latach 20. XX wieku podczas tworzenia dzieła. Zostały one poddane analizie przez specjalistów z Rosyjskiej Akademii Nauk, której wyniki opublikowano w 1999 roku. Nie stwierdzono dowodów popełnienia plagiatu przez Szołochowa, wskazując na to, że najprawdopodobniej rzeczywiście był on autorem Cichego Donu.

Po śmierci

Po śmierci jego mózgowie badał Institut Mozga.

Wybrana twórczość

Powieści

• 1928, 1932, 1940 – Cichy Don (ros. Тихий Дон) – epopeja tocząca się w czasach rewolucji, I wojny światowej i wojny domowej w Rosji; polskie tłumaczenie Andrzej Stawar i Wacław Rogowicz
• 1932, 1959 – Zorany ugór (ros. Поднятая целина) – 1932 t. I, 1959 t. II; powieść o kolektywizacji naddońskich wsi kozackich
• 1942-1944, 1949, 1969 – Walczyli za ojczyznę (ros. Они сражались за Родину) – powieść wojenna o II wojnie światowej

Nowele i opowiadania

• 1924 – Znamię (ros. Родинка) – opowiadanie opublikowane w prasie
• 1942 – Nauka nienawiści (ros. Наука ненависти) – opowiadanie
• 1956 – Los człowieka (ros. Судьба человека) – mikropowieść, opisująca przeżycia i męstwo radzieckiego jeńca wojennego w hitlerowskiej niewoli; polskie tłumaczenie Irena Piotrowska
• Pastuch (ros. Пастух)
• Komisarz żywnościowy (ros. Продкомиссар)
• Nasienie szybałki (ros. Шибалково семя)
• Serce Aloszki (ros. Алешкино сердце)
• Wir (ros. Коловерть)
• Człowiek familijny (ros. Семейный человек)
• Przewodniczący Rewolucyjnej Rady Wojennej Republiki (ros. Председатель РевВоенСовета республики)
• Błędna ścieżka (ros. Кривая стежка)
• Żona dwóch mężów (ros. Двухмужняя)
• Śmiertelny wróg (ros. Смертный враг)
• Źrebak (ros. Жеребенок)
• Robaczywość (ros. Червоточина)
• Lazurowy step (ros. Лазоревая степь)
• Parobcy (ros. Батраки)
• O Dońskim Komitecie Aprowizacyjnym i niepowodzeniach zastępcy dońskiego komisarza aprowizacyjnego towarzysza Pticyna (ros. О ДонПродКоме и злоключениях заместителя ДонПродКомиссара товарища Птицына)
• O Kołczaku , pokrzywie i innych rzeczach (ros. О колчаке, крапиве и прочем)
• Obca krew (ros. Чужая кровь)
• Dozorca basztanów
• Doga – dróżka
• Znajda

Zbiory

• 1925 – Opowiadania znad Donu (ros. Донские рассказы) – zbiór opowiadań
• 1926 – Lazurowy step (ros. Лазоревая степь) – zbiór opowiadań
• Słowo o ojczyźnie (ros. Слово о Родине) – zbiór esejów

Bibliografia

Źródła w języku angielskim

• Biografia Szołochowa w Encyklopedii Pisarzy Radzieckich. [dostęp 2014-05-07]. (ang.).
• Mikhail Aleksandrovich Sholokhov, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2014-05-07]  (ang.).
• Biografia Szołochowa i informacja o jego pochówku na portalu Find A Grave. [dostęp 2014-05-07]. (ang.).

Źródła w języku rosyjskim

• Biografia Szołochowa na portalu Krugoswiet. [dostęp 2014-05-07]. (ros.).
• Biografia i informacje na stronie warheroes.ru

Źródła w języku polskim

• Mały słownik pisarzy świata. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1968. Brak numerów stron w książce