Boris Pasternak
Imię i nazwisko |
Boris Leonidowicz Pasternak |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | |
Data i miejsce śmierci | |
Narodowość | |
Język | |
Alma Mater | |
Dziedzina sztuki | |
Muzeum artysty |
Dom-muzeum Pasternaka w Pieriediełkinie |
Ważne dzieła | |
Odznaczenia | |
Nagrody | |
Boris Leonidowicz Pasternak (ros. Борис Леонидович Пастернак; ur. 29 stycznia?/10 lutego 1890 w Moskwie, zm. 30 maja 1960 w Pieriediełkinie) – rosyjski poeta i prozaik żydowskiego pochodzenia.
Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1958, której przyznanie spotkało się z powszechnym aplauzem w kręgach literackich, ale dotkliwie skomplikowało niełatwą sytuację autora w totalitarnym państwie (nie akceptując systemu totalitarnego, znalazł się na marginesie oficjalnego życia kulturalnego). Nękany politycznymi naciskami był zmuszony odmówić jej przyjęcia[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Młodość
[edytuj | edytuj kod]Jego ojciec, Leonid Pasternak, był żydowskim malarzem i profesorem w szkole malarstwa w Moskwie. Jego matka, Rosa Kaufman – pianistką koncertową.
Uprawiał intelektualną poezję refleksyjną, opartą na własnym systemie filozoficzno-estetycznym, tematycznie związaną z przyrodą i miłością. Syn znanego malarza i pianistki, odebrał staranne wykształcenie humanistyczne i muzyczne. Początkowo związany był z nurtem poezji futurystycznej (debiut w 1914 roku). Jego późniejsze wiersze nawiązywały do niemieckiego romantyzmu i rosyjskiego symbolizmu. W latach 20. opublikował poematy Porucznik Szmidt i Rok 1905.
Lata trzydzieste
[edytuj | edytuj kod]Lata 30. XX w. to okres twórczego kryzysu poety sprzeciwiającego się komunistycznemu reżimowi. W 1936 r. z powodu swojej bezpartyjności padł ofiarą nagonki ze strony reżimowych krytyków literackich (prowadzonej m.in. na łamach „Litieraturnaj Gaziety”). W 1937 – w apogeum Wielkiej Czystki – jako jedyny nie podpisał się pod apelem pisarzy o rozstrzelanie „gadzin – zdrajców i szpiegów”[2]. Udało mu się uniknąć aresztowania, mimo iż niektórzy represjonowani artyści (m.in. reżyser Wsiewołod Meyerhold) złożyli pod wpływem tortur obciążające go zeznania[3].
Lata powojenne
[edytuj | edytuj kod]W latach powojennych Pasternak napisał swoją najsłynniejszą powieść, Doktor Żywago (ukończoną w 1954 roku), opowiadającą o przed- i porewolucyjnych losach inteligencji rosyjskiej. Oficjalne wydawnictwa radzieckie odmawiały jej druku, opublikowana została pierwszy raz w 1957 r. poza granicami ZSRR. W 1958 r. Pasternak otrzymał literacką Nagrodę Nobla „za istotny wkład we współczesną poezję liryczną i podjęcie wielkiej tradycji prozy rosyjskiej”[4][5].
Przyznanie nagrody wywołało nagonkę władz komunistycznych ZSRR. Pasternaka usunięto ze Związku Pisarzy, postulowano jego deportację, publikowano napastliwe artykuły w prasie. Ze względu na to oraz pod namową swojej kochanki, Olgi Iwinskiej , obawiającej się represji, Pasternak zrzekł się nagrody[6]. Odebrał nagrodę dopiero syn Jewgienij w 1989 roku[7].
Na motywach Doktora Żywago został nakręcony, nagrodzony Oscarami, film w reżyserii Davida Leana pod tym samym tytułem, a w 2002 roku powstał film telewizyjny Giacomo Campiottiego, nominowany do nagrody BAFTA.
Boris Pasternak dziś uważany jest za jednego z czołowych rosyjskich pisarzy dysydentów. Zajmował się również tłumaczeniami, m.in. utworów J. Słowackiego, a także poetów zachodnioeuropejskich (m.in. W. Szekspira i J.W. Goethego) i gruzińskich.
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]Wybrana twórczość
[edytuj | edytuj kod]Powieści
[edytuj | edytuj kod]- 1957 – Doktor Żywago (ros. Доктор Живаго)
Poematy
[edytuj | edytuj kod]- 1924 – Wzniosła choroba (ros. Высокая болезнь)
- 1925 – Spektorski (ros. Спекторский) – powieść wierszem
- 1925-1926 – Rok 1905 (ros. Девятьсот пятый год)
- 1926-1927 – Lejtnant Szmidt (ros. Лейтенант Шмидт)
Zbiory wierszy
[edytuj | edytuj kod]- 1913 – Lirika (ros. Лирика)
- 1914 – Bliźniak w chmurach (ros. Близнец в тучах)
- 1917 – Ponad barierami (ros. Поверх барьеров)
- 1922 – Życie – moja siostra (ros. Сестра моя – жизнь)
- 1923 – Tematy i wariacje (ros. Темы и вариации)
- 1932 – Powtórne narodziny (ros. Второе рождение)
- 1943 – W porannych pociągach (ros. На ранних поездах)
- 1945 – Przestwór ziemski (ros. Земной простор)
- 1956-1959 – Gdy się rozpogodzi (ros. Когда разгуляется)
Opowiadania
[edytuj | edytuj kod]- 1918 – Linia Apellesa (ros. Апеллесова черта)
- 1922 – Dzieciństwo Luvers (ros. Детство Люверс)
- 1924 – Drogi napowietrzne (ros. Воздушные пути)
- 1931 – List żelazny
- Listy z Tuły (ros. Письма из Тулы)
- Dumny nędzarz (ros. Надменный нищий)
- Ciocia Ola (ros. Тетя Оля)
- Powiat na tyłach (ros. Уезд в тылу)
Ekranizacje
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wyniki tłumaczenia: pasternak [online], portalwiedzy.onet.pl [dostęp 2014-05-26] [zarchiwizowane z adresu 2014-05-21] (ang.).
- ↑ Edward Radziński: Stalin. Warszawa: Wydawnictwo Magnum, 2001, s. 439, 441. ISBN 83-85852-22-0.
- ↑ Edward Radziński: Stalin. op.cit., s. 459.
- ↑ Zofia Mejszutowicz-Bocheńska: Florian Nieuważny (red.): Słownik pisarzy rosyjskich. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1994, s. 293. ISBN 83-214-0961-X.
- ↑ The Nobel Prize in Literature 1958. nobelprize.org. [dostęp 2020-08-21]. (ang.).
- ↑ Drawicz i inni, Historia literatury rosyjskiej XX wieku. Praca zbiorowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, s. 539–541, ISBN 83-01-12224-2, OCLC 38052243 .
- ↑ Anna Żebrowska: Piękniał we wrzątku – o Borysie Pasternaku w 55. rocznicę śmierci pisze Anna Żebrowska. wyborcza.pl, 2015-06-06. [dostęp 2020-08-21]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]Źródła w języku angielskim
- Biografia Pasternaka na portalu Spartacus Educational. [dostęp 2013-12-17]. (ang.).
- Boris Leonidovich Pasternak, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2013-12-17] (ang.).
- Biografia Pasternaka na portalu Russia-InfoCentre. [dostęp 2013-12-17]. (ang.).
- Biografia Pasternaka i informacje o jego grobie na portalu Find a Grave. [dostęp 2013-12-17]. (ang.).
Źródła w języku rosyjskim
- Biografia Pasternaka na portalu Chronos. [dostęp 2013-12-17]. (ros.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Pasternak Is Dead; Wrote ‘Dr. Zhivago’, [w:] Associated Press, nytimes.com, 31 maja 1960 [dostęp 2014-05-26] (ang.).
- ISNI: 0000000121020930
- VIAF: 68933968
- LCCN: n79018438
- GND: 118591940
- NDL: 00452237
- LIBRIS: sq4673lb4plcf94
- BnF: 119187378
- SUDOC: 027059863
- SBN: CFIV023097
- NLA: 36104894
- NKC: jn19990210479
- DBNL: past001
- RSL: 000110884
- BNE: XX1643941
- BNR: 000346373
- NTA: 067551823
- BIBSYS: 90052002
- CiNii: DA00848207
- Open Library: OL41878A
- PLWABN: 9810572295205606
- NUKAT: n94004159
- J9U: 987007266348405171
- PTBNP: 41554
- CANTIC: a10135273
- LNB: 000000853
- NSK: 000005171
- CONOR: 9729891
- BNC: 000035348
- ΕΒΕ: 171460
- BLBNB: 000268108
- KRNLK: KAC199621157
- LIH: LNB:V*340;=wC
- Boris Pasternak
- Ludzie urodzeni w Moskwie
- Nobliści – literatura
- Odznaczeni Medalem za Ofiarną Pracę w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945
- Pisarze rosyjskojęzyczni
- Pisarze związani z Moskwą
- Pochowani na Cmentarzu Pieriediełkińskim w Moskwie
- Radzieccy poeci
- Radzieccy prozaicy
- Radzieccy Żydzi
- Rosyjscy poeci XX wieku
- Rosyjscy prozaicy XX wieku
- Rosyjscy tłumacze
- Tłumacze literatury ukraińskojęzycznej
- Tołstojowcy
- Urodzeni w 1890
- Zmarli w 1960