Oksirinhijski papirusi
Oksirinhijski papirusi (Oxyrhynchus Papyri) naziv je za papirusne rukopise koje su krajem 19. i početkom 20. veka otkrili arheolozi Bernard Pyne Grenfell i Arthur Surridge Hunt na jednoj staroj deponiji blizu grada Oksirinha u Egiptu (28°32′N 30°40′E / 28.533°N 30.667°E, danas el-Bahnasa). Rukopisi su nastali u rimskom i ranovizantijskom periodu između 1. i 6. veka nove ere i obuhvataju hiljade grčkih i latinskih dokumenata, pisama i književnih dela. Među njima je i nekoliko pergamenata od životinjske kože (vellum), kao i arapski rukopisi novijeg doba pisani na papiru, npr. srednjovekovni P. Oxy. VI 1006. Papirusi iz Oksirinha nalaze se danas u različitim ustanovama širom sveta. Veliki ih se broj nalazi u Muzeju Ashmolean na Univerzitetu u Oxfordu.
Premda se nije ostvarila prvobitna nada da će se među papirusima pojaviti mnoga od izgubljenih književnih dela antike, ipak su pronađeni mnogi važni grčki tekstovi. Među njima su Pindarove pesme, Sapfini i Alkejevi fragmenti, te duži odlomci iz Alkmana, Ibika i Korine. Pronađeni su i značajni odlomci Euripidove Hipsipile, Menandrovih komedija te veliki deo Sofoklove satirske igre Tragači.[1] Među otkrivenim papirusima su i najstariji i najpotpuniji dijagrami iz Euklidovih Elemenata. Još jedno važno otkriće jeste istorijsko delo danas poznato kao Hellenica Oxyrhynchia, čiji je autor možda bio Efor ili, kako danas mnogi misle, Kratip. Otkriven je i jedan Euripidov životopis, koji je napisao peripatetički filozof Satir. Najvažniji nalaz na latinskom jeziku bilo je otkriće jednog sažetka (epitome) za sedam od 107 izgubljenih knjiga Livije istorije.
Najznačajnija otkrića u Oksirinhu vezana za grčku književnost tiču se atinskog komediografa Menandra (342‒291. pne.), čije su komedije bile popularne u helenističko doba i čiji se odlomci često pronalaze na papirusnim fragmentima. Među tekstovima pronađenim u Oksirinhu jesu fragmenti iz ovih njegovih komedija: Omraženi čovek, Dvostruki prevarant, Parničari, Kartaginjanin, Čovekomrzac i Laskavac. Odlomci pronađeni u Oksirinhu značajno su u očima klasičara podigli ugled Menandra kao književnika i dramaturga.
Istraživanja u Oksirinhu, odakle potiče više od 70 odsto svih naših književnih papirusa, danas su završena i smatra se da je nalazište u potpunosti istraženo.[2] Na internetu je objavljen spisak sa kratkim opisom sadržine svakog papirusa ili fragmenta.[3]
Među hrišćanskim spisim nađenim u Oksirinhu nalaze se fragmenti ranih nekakonskih Evanđelja, Oxyrhynchus 840 (3. vek) i Oxyrhynchus 1224 (4. vek). Među drugim fragmentima iz Oksirinha jesu delovi ovih tekstova: Evanđelje po Matiji 1 (3. vek: P2 i P401), 11‒12 i 19 (3‒4 vek: P2384, 2385); Evanđelje po Marku 10&‒11 (5‒6. vek: P3); Evanđelje po Jovanu 1 i 20 (3. vek: P208); Poslanica Rimljanima 1 (4. vek: P209); Prva Jovanova poslanica (4‒5. vek: P402); Baruhova apokalipsa (odeljci 12‒14; 4. ili 5. vek: P403); Evanđelje po Jevrejima (3. vek: P655); Hermin Pastir (3. ili 4. vek: P404), te jedno delo Irineja Lionskog (3. vek: P405). Tu su i mnogi odlomci iz drugih kanonskih knjiga, kao i mnoge ranohrišćanske himne, molitve i pisma.
Ispod su navedeni svi rukopisi klasifikovani kao "teološki" među Oksirinhijskim papirusima, uključujući i nekoliko rukopisa koji se mogu svrstati u više različitih žanrova ili oni koji pripadaju žanrovima koji se ne tretiraju dosledno objavljenim tomovima. Na primer, navod iz Psalma 90 (P. Oxy. XVI 1928) u vezi s nekom amajlijom klasifikovan je po svom primarnom žanru kao magijska literatura među Oksirinhijskim papirusima, ali je ovde uključen među fragmente iz Starog zaveta. U svakom tomu koji sadrži teološke rukopise, oni su popisani prvi, u skladu s engleskom akademskom tradicijom.
Originalna Jevrejska Biblija (Tanah) prevedena je na grčki između 3. i 1. veka pne. Taj se prevod zove Septuaginta (ili LXX, tj. "70" na latinskom), jer su ga, po predanju, sačinila sedamdesetorica Jevreja u Aleksandriji. Citira se u Novom zavetu i pronađen je uvezan zajedno s Novim zavetom u tri grčka uncijalna kodeksa iz 4. i 5. veka: Codex Sinaiticus, Codex Alexandrinus i Codex Vaticanus Graecus 1209. Septuaginta je sadržala i knjige koje hrišćani nazivajuApokrifima ili Deuterokanonskim knjigama, a koje kasnije nisu prihvaćene u jevrejski kanon svetih spisa. U ovom odeljku popisani su delovi nespornih starozavetnih knjiga.
- Prvi broj (Vol) je broj toma (volume) Oksirinhijskih papirusa u kojem je rukopis objavljen.
- Drugi broj (Oxy) je opšti redni broj publikacije u seriji Oksirinhijskih papirusa.
- Papirusi iz Oksirinha po standardu se citiraju ovako:
- P. Oxy. <tom izražen rimskom brojkom> <redni broj publikacije>.
- Iz konteksta će uvek biti jasno da li se misli na 70. tom Oksirinhijskih papirusa ili na Septuagintu.
- P. Oxy. VIII 1073 je starolatinska verzija Postanja, ostali rukopisi su verovatno kopija Septuaginte.
- Kod datiranja postoji mogućnost greške od oko 50 godina.
- Sadržaj je dat prema stihovima.
Ovim se imenom označavaju neki jedinstveni tekstovi (npr. Tobija) ili drugačije verzije već postojećih tekstova (npr. Knjiga Danilova) koji se nalaze u kanonu jevrejskih svetih spisa (posebno u Septuaginti kao prevodu hebrejskog Tanaha). Premda su početkom 2. veka ti spisi već izgubili kanonski status među Jevrejima, taj su status ipak zadržali u najvećem delu hrišćanske crkve, pa ih Katolička crkva i većina Pravoslavnih crkava i danas smatra delom Starog zaveta. Protestantske crkve, s druge strane, slede primer Jevreja i ove spise ne uključuju u starozavetni kanon.
- PP. Oxy. XIII 1594 i LXV 4444 su pisani na pergamentu (u tabeli označeno kao "vellum").
- U oba primerka Tobije tekst je različit od poznatog teksta u Sepuaginti (u tabeli označeno kao "nije LXX").
Vol | Oxy | Datiranje | Sadržaj | Institucija | Grad | Država |
---|---|---|---|---|---|---|
III | 403 | 400. | Baruhova apokalipsa 12–14 | St. Mark's Library General Theological Seminary |
New York City | U.S. |
VII | 1010 | 350. | Ezrina apokalipsa 16:57–59 | Bodleian Library MS.Gr.bib.g.3(P) |
Oxford | UK |
VIII | 1076 | 550. | Tobija 2 nije LXX |
John Rylands University Library 448 |
Manchester | UK |
XIII | 1594 | 275. | Tobija 12 vellum, nije LXX |
Cambridge University Library Add.MS. 6363 |
Cambridge | UK |
XIII | 1595 | 550. | Knjiga Sirahova 1 |
Palestine Institute Museum Pacific School of Religion |
Berkeley California |
U.S. |
XVII | 2069 | 400. | Knjiga proroka Henoka 85.10–86.2, 87.1–3 | Ashmolean Museum | Oxford | UK |
XVII | 2074 | 450. | Apostrofa Knjizi Mudrosti [?] | Ashmolean Museum | Oxford | UK |
LXV | 4444 | 350. | Knjiga mudrosti 4:17–5:1 vellum |
Ashmolean Museum | Oxford | UK |
Vol | Oxy | Datiranje | Sadržaj | Institucija | Grad | Država |
---|---|---|---|---|---|---|
IX | 1173 | 250. | Filon | Bodleian Library | Oxford | UK |
XI | 1356 | 250. | Filon | Bodleian Library | Oxford | UK |
XVIII | 2158 | 250. | Filon | Ashmolean Museum | Oxford | UK |
XXXVI | 2745 | 400. | Onomasticon jevrejskih imena | Ashmolean Museum | Oxford | UK |
Papirusi iz Oksirinha otkrili su najbrojniju podgrupu najstarijih primeraka Novog zaveta. To su sačuvani delovi kodeksa napisanih grčkom uncijalom na papirusu. Prve od ovih primeraka iskopali su Bernard Pyne Grenfell i Arthur Surridge Hunt u Oksirinhu na samom prelazu s 19. na 20. vek. Od 127 popisanih novozavetnih papirusa, 52 (41%) potiču iz Oksirinha. Najstariji se datiraju u sredinu 2. veka, odnosno nastali su otprilike jedan vek nakon originalnih novozavetnih spisa.[4]
Prvi novozavetni papirus (P1) Grenfell i Hunt otkrili su već drugog dana iskopavanja u zimu 1896‒1897. On je, zajedno s drugim ranim otkrićima, objavljen 1898. u prvom tomu dela The Oxyrhynchus Papyri, koje danas ima 70 tomova.[5]
- Treća kolona (CRG) odnosi se na danas standardni redosled koji je ustanovio Caspar René Gregory.
- P označava papirusni rukopis, broj koji počinje nulom označava pergament ("vellum")
- CRG broj je dovoljan za skraćeno navođenje novozavetnih spisa.
- Sadržaj je dat prema poglavljima; ponekad su navedeni stihovi.
Među papirusima iz Oksirinha nalazi se oko dvadaset rukopisa novozavetnih apokrifa, tj. spisa iz ranohrišćanskog perioda koji imaju formu biblijskih knjiga, ali na kraju nisu prihvaćeni kao takvi u ortodoksiji. Među ovim delima otkrivenim u Oksirinhu jesu Evanđelje po Tomi, Evanđelje po Mariji, Evanđelje po Petru, Evanđelje po Jakovu, Hermin Pastir i Didahe. U tu zbirku pripada i nekoliko rukopisa nepoznatih evanđelja. Tri rukopisa Evanđelja po Tomi jedini su poznati grčki rukopisi ovog dela; jedini drugi sačuvani primerak Evanđelja po Tomi jeste skoro potpuni rukopis na koptskom koji je pronađen u Nag Hamadiju.[6] P. Oxy. 4706, primerak Herminog Pastira, značajan je zato što su u istom svitku nađena oba dela za koje ispitivači veruju da su često objavljivana nezavisno jedan od drugog, tj. Viđenja i Zapovesti.[7]
- P. Oxy. V 840 i P. Oxy. XV 1782 su na pergamentu ("vellum")
- 2949?, 3525, 3529? 4705 i 4706 su svici, a ostalo kodeksi.
Vol | Oxy | Datiranje | Sadržaj | Institucija | Grad | Država |
---|---|---|---|---|---|---|
Ranohrišćanski spisi | ||||||
LXIX | 4705 | 250. | Hermin Pastir, Viđenja 1:1, 8–9 | Ashmolean Museum | Oxford | UK |
LXIX | 4706 | 200. | Hermin Pastir Viđenja 3–4; Zapovesti 2; 4–9 |
Ashmolean Museum | Oxford | UK |
L | 3526 | 350. | Hermin Pastir, Zapovesti 5–6 [isti kodeks kao 1172] |
Ashmolean Museum | Oxford | UK |
XV | 1783 | 325. | Hermin Pastir, Zapovesti 9 | |||
IX | 1172 | 350. | Hermin Pastir, Poredbe 2:4–10 [isti kodeks kao 3526] |
British Library; Inv. 224 | London | UK |
LXIX | 4707 | 250. | Hermin Pastir, Poredbe 6:3–7:2 | Ashmolean Museum | Oxford | UK |
XIII | 1599 | 350. | Hermin Pastir, Poredbe 8 | |||
L | 3527 | 200. | Hermin Pastir, Poredbe 8:4–5 | Ashmolean Museum | Oxford | UK |
L | 3528 | 200. | Hermin Pastir, Poredbe 9:20–22 | Ashmolean Museum | Oxford | UK |
III | 404 | 300. | Hermin Pastir | |||
XV | 1782 | 350. | Didahe 1–3 | Ashmolean Museum | Oxford | UK |
Pseudepigrafi | ||||||
I | 1 | 200. | Evanđelje po Tomi | Bodleian Library Ms. Gr. Th. e 7 (P) |
Oxford | UK |
IV | 654 | 200. | Evanđelje po Tomi | British Museum; Inv. 1531 | London | UK |
IV | 655 | 200. | Evanđelje po Tomi | Houghton Library, Harvard SM Inv. 4367 |
Cambridge Massachusetts |
U.S. |
XLI | 2949 | 200. | Evanđelje po Petru? | Ashmolean Museum | Oxford | UK |
L | 3524 | 550. | Evanđelje po Jakovu 25:1 | Ashmolean Museum | Oxford | UK |
L | 3525 | 250. | Evanđelje po Mariji | Ashmolean Museum | Oxford | UK |
LX | 4009 | 150. | Evanđelje po Petru? | Ashmolean Museum | Oxford | UK |
I | 6 | 450. | Dela Pavla i Tekle | |||
VI | 849 | 325. | Dela Petrova | |||
VI | 850 | 350. | Dela Jovanova | |||
VI | 851 | 500. | Apokrifna dela | |||
VIII | 1081 | Gnostičko evanđelje | ||||
II | 210 | 250. | Nepoznato evanđelje | Cambridge University Library Add. Ms. 4048 |
Cambridge | UK |
V | 840 | 200. | Nepoznato evanđelje | Bodleian Library Ms. Gr. Th. g 11 |
Oxford | UK |
X | 1224 | 300. | Nepoznato evanđelje | Bodleian Library Ms. Gr. Th. e 8 (P) |
Oxford | UK |
- Četiri precizna datiranja data su boldirano:
Vol | Oxy | Datiranje | Sadržaj | Institucija | Grad | Država |
---|---|---|---|---|---|---|
biblijski citati | ||||||
VIII | 1077 | 550. | Amajlija: magijski tekst citira se Evanđelje po Matiji 4:23–24 |
Trexler Library; Pap. Theol. 2 Muhlenberg College |
Allentown Pennsylvania |
U.S. |
LX | 4010 | 350. | "Oče naš" (Evanđelje po Matiji 6:9ff) s molitvom u uvodu |
Papyrology Room Ashmolean Museum |
Oxford | UK |
simboli vere | ||||||
XVII | 2067 Arhivirano 2007-09-29 na Wayback Machine-u | 450. | Nikejski simbol vere (325) | Papyrology Room Ashmolean Museum |
Oxford | UK |
XV | 1784 | 450. | Nikejsko-carigradski simbol vere (381) | Ambrose Swasey Library Colgate Rochester Crozer Divinity School |
Rochester New York |
U.S. |
crkveni oci | ||||||
III | 405 | 250. | Irinej, Protiv jeresi | Cambridge University Library Add. Ms. 4413 |
Cambridge | UK |
XXXI | 2531 Arhivirano 2007-09-27 na Wayback Machine-u | 550. | Teofil Aleksandrijski Peri Katanuxeos [?] |
Papyrology Rooms Sackler Library |
Oxford | UK |
nepoznati teološki spisi | ||||||
XIII | 1600 | 450. | traktat o Pasiji | Bodleian Library Ms. Gr. Th. d 4 (P) |
Oxford | UK |
I | 4 | 300. | teološki fragment | Cambridge University Library | Cambridge | UK |
III | 406 | 250. | teološki fragment | Library; BH 88470.1 McCormick Theological Seminary |
Chicago Illinois |
U.S. |
dijalozi (teološke rasprave) | ||||||
XVII | 2070 Arhivirano 2007-09-29 na Wayback Machine-u | 275. | antijevrejski dijalog | Papyrology Rooms Sackler Library |
Oxford | UK |
XVII | 2071 Arhivirano 2007-09-29 na Wayback Machine-u | 550. | fragment dijaloga | Papyrology Rooms Sackler Library |
Oxford | UK |
apologetika (argumenti u odbranu hrišćanstva) | ||||||
XVII | 2072 Arhivirano 2007-09-29 na Wayback Machine-u | 250. | fragment apologetskog spisa | Papyrology Rooms Sackler Library |
Oxford | UK |
homilije (kratke propovedi) | ||||||
XIII | 1601 | 400. | homilija o duhovnoj borbi | Ambrose Swasey Library Colgate Rochester Crozer Divinity School |
Rochester New York |
U.S. |
XIII | 1602 | 400. | homilija monasima (vellum) | University Library State University of Ghent |
Ghent | Belgija |
XIII | 1603 | 500. | homilija o ženama | John Rylands University Library Inv R. 55247 |
Manchester | UK |
XV | 1785 | 450. | zbirka homilija [?] | Payrology Room Ashmolean Museum |
Oxford | UK |
XVII | 2073 Arhivirano 2007-09-29 na Wayback Machine-u | 375. | fragment homilije i drugi tekst |
Papyrology Rooms Sackler Library |
Oxford | UK |
liturgijski tekstovi (pravila za sastanke hrišćana) | ||||||
XVII | 2068 Arhivirano 2007-09-29 na Wayback Machine-u | 350. | liturgijski [?] fragmenti | Papyrology Rooms Sackler Library |
Oxford | UK |
III | 407 | 300. | hrišćanska molitva | Department of Manuscripts British Museum |
London | UK |
XV | 1786 | 275. | hrišćanska himna with musical notation |
Papyrology Rooms Sackler Library |
Oxford | UK |
hagiografija (životopisi svetaca) | ||||||
L | 3529 | 350. | mučeništvo Disokorovo | Payrology Room Ashmolean Museum |
Oxford | UK |
libelli (potvrda da je osoba žrtvovala paganskim bogovima) | ||||||
LVIII | 3929 | 250. | libellus iz perioda između 25. juna i 24. jula 250. |
Payrology Room Ashmolean Museum |
Oxford | UK |
IV | 658 | 250. | libellus iz 250. godine | Beinecke Library Yale University |
New Haven Connecticut |
U.S. |
XII | 1464 | 250. | libellus iz 27. juna 250. | Department of Manuscripts British Museum |
London | UK |
XLI | 2990 | 250. | libellus iz 3. veka | Papyrology Rooms Sackler Library |
Oxford | UK |
druga dokumenta | ||||||
XLII | 3035 | 256. | nalog da se uhapsi neki hrišćanin 28. februar 256. |
Payrology Room Ashmolean Museum |
Oxford | UK |
drugi fragmenti | ||||||
I | 5 | 300. | ranohrišćanski fragment | Bodleian Library Ms. Gr. Th. f 9 (P) |
Oxford | UK |
- Papyrus Oxyrhynchus 20 – Ilijada, II 730–828
- Papyrus Oxyrhynchus 21 – Ilijada, II 745–764
- ↑ Sofoklove Tragače adaptirao je i postavio na pozornicu 1988. britanski književnik Tony Harrison; kao glavni likovi pojavljuju se Grenfell i Hunt.
- ↑ The Oxford Classical Dictionary (3rd ed.), Oxford University Press, 2003, s.v. Oxyrhynchus.
- ↑ Pretraga popisa. Arhivirano 2009-06-02 na Wayback Machine-u; „Oxyrhynchus Online Image Database”. Imaging Papyri Project. Pristupljeno 25 May 2007. Popis sadržine svakog fragmenta.
- ↑ Eberhard Nestle, Erwin Nestle, Barbara Aland, Kurt Aland (ur.), Novum Testamentum Graece, 27th edition, (Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 2001).
- ↑ Philip W Comfort and David P Barrett. The Text of the Earliest New Testament Greek Manuscripts. Wheaton, Illinois: Tyndale House Publishers Incporated, 2001.
- ↑ Kirby, Peter. "Evanđelje po Tomi" (2001-2006) earlychristianwritings.com Pristupljeno 30.6.2007.
- ↑ Barbantani, Silvia. "Review: Gonis (N.), Obbink (D.) [et al.] (edd., trans.) The Oxyrhynchus Papyri. Volume LXIX. (Graeco-Roman Memoirs 89.)" (2007) The Classical Review, 57:1 p.66 Cambridge University Press DOI:10.1017/S0009840X06003209
- Oxford University: Oxyrhynchus Papyri Project
- Oxyrhynchus Online Arhivirano 2011-05-26 na Wayback Machine-u
- Table of Contents. Arhivirano 2009-06-02 na Wayback Machine-u The Oxyrhynchus Papyri.
- Trismegistos.org Baza podataka antičkih rukopisa.
- GPBC: Gazetteer of Papyri in British Collections
- The Duke Databank of Documentary Papyri. P. Oxy.: The Oxyrhynchus Papyri.
- Wieland Willker Kompletan popis grčkih novozavetnih papirusa
- Papirusi na Internetu:
- The Oxyrhynchus papyri vol. I, edited with translations and notes by Bernard P. Grenfell and Arthur S. Hunt at the Internet Archive
- The Oxyrhynchus papyri vol. II, edited with translations and notes by Bernard P. Grenfell and Arthur S. Hunt at the Internet Archive
- The Oxyrhynchus papyri vol. III, edited with translations and notes by Bernard P. Grenfell and Arthur S. Hunt at the Internet Archive
- The Oxyrhynchus papyri vol. III, edited with translations and notes by Bernard P. Grenfell and Arthur S. Hunt, Cornell University Library Historical Monographs Collection. Digitized by Cornell University Library Digital Collections
- The Oxyrhynchus papyri vol. IV, edited with translations and notes by Bernard P. Grenfell and Arthur S. Hunt, at the Internet Archive
- The Oxyrhynchus papyri vol. V, edited with translations and notes by Bernard P. Grenfell and Arthur S. Hunt, at the Internet Archive
- The Oxyrhynchus papyri vol. VI, edited with translations and notes by Bernard P. Grenfell and Arthur S. Hunt, at the Internet Archive
- The Oxyrhynchus papyri vol. VII, edited with translations and notes by Arthur S. Hunt, at the Internet Archive
- The Oxyrhynchus papyri vol. VIII, edited with translations and notes by Arthur S. Hunt, at the Internet Archive
- The Oxyrhynchus papyri vol. IX, edited with translations and notes by Arthur S. Hunt, at the Internet Archive
- The Oxyrhynchus papyri vol. X, edited with translations and notes by Bernard P. Grenfell and Arthur S. Hunt, Cornell University Library Historical Monographs Collection. Digitized by Cornell University Library Digital Collections ISBN 978-1-4297-3971-9
- The Oxyrhynchus papyri vol. X, edited with translations and notes by Bernard P. Grenfell and Arthur S. Hunt, at the Internet Archive
- The Oxyrhynchus papyri vol. XI, edited with translations and notes by Bernard P. Grenfell and Arthur S. Hunt, at the Internet Archive
- The Oxyrhynchus papyri vol. XII, edited with translations and notes by Bernard P. Grenfell and Arthur S. Hunt, at the Internet Archive
- The Oxyrhynchus papyri vol. XIII, edited with translations and notes by Bernard P. Grenfell and Arthur S. Hunt, at the Internet Archive
- The Oxyrhynchus papyri vol. XIV, edited with translations and notes by Bernard P. Grenfell and Arthur S. Hunt, at the Internet Archive
- The Oxyrhynchus papyri vol. XV, edited with translations and notes by Bernard P. Grenfell and Arthur S. Hunt at the Internet Archive
- The Oxyrhynchus papyri vol. I - XV Arhivirano 2015-12-10 na Wayback Machine-u (jedna indeksirana datoteka u pdf formatu)