Włodzimierz I Wielki
 Pomnik Włodzimierza w Nowogrodzie Wielkim | |
.svg?lang=pl)
| |
| Wielki książę kijowski | |
| Okres |
od 978 |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Książę nowogrodzki | |
| Okres |
od 969 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Książę połocki | |
| Okres |
od 978 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Książę nowogrodzki | |
| Okres |
od 979 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data urodzenia |
ok. 960 |
| Data śmierci |
15 lipca 1015 |
| Miejsce spoczynku | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Rodzeństwo | |
| Żona |
1. Rogneda |
| Dzieci |
Wyszesław |
| Książę, Równy Apostołom, Wielki, Chrzciciel | |
| |
| Czczony przez | |
|---|---|
| Wspomnienie | |
| Atrybuty |
korona, krzyż, tron |
| Patron |
Ukrainy, |
Włodzimierz I Wielki[1][2], Włodzimierz Światosławowicz (cs. Володимѣръ Свѧтославичь, Volodiměrъ Svętoslavičь), właściwie Waldemar[3] (staronord. Valdamarr gamli), występuje z przydomkami Święty, Wielki lub Chrzciciel (ur. ok. 958, zm. 15 lipca 1015) – władca ruski z dynastii Rurykowiczów, książę Nowogrodu, wielki książę kijowski i władca Rusi Kijowskiej od ok. 980 do 1015 roku. W 988 roku wprowadził na Rusi chrześcijaństwo. Święty kościoła prawosławnego i katolickiego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]
Był wnukiem Igora (Ingwara), władcy Rusi Kijowskiej (nord. Gardariki) i nieślubnym synem księcia Światosława I i jego konkubiny Małuszy, którą sagi norweskie opisują jako wróżkę przepowiadającą przyszłość i żyjącą do wieku 100 lat. Według najnowszych badań, książę Włodzimierz urodził się na Wołyniu we wsi Budziatycze (ukr. Будятичі), obecnie w obwodzie wołyńskim, w pobliżu monasteru w Zimnem[4][5][6].
W podziale ojcowizny otrzymał najpierw Nowogród Wielki (Holmgård), skąd musiał uciekać przed przyrodnim bratem Jaropełkiem, ale powrócił w 978[7] roku na czele sprzymierzonych oddziałów wikingów, odbił Nowogród, a po drodze do Kijowa (Sambat) przy pomocy sił norweskiego jarla Haakona Sigurdssona zajął Połock i Smoleńsk i porwał połocką księżniczkę Rognedę, którą zmusił do zamążpójścia. Po zajęciu Kijowa kazał zamordować Jaropełka (jego brat Oleg już wówczas nie żył; zginął w Kijowie obleganym wcześniej przez Jaropełka).
W następnych latach podbił i przyłączył do Rusi tereny polskich Grodów Czerwieńskich (981), przymuszał do uległości Wiatyczów (981, 982), pokonał Jaćwingów (983), podporządkował sobie Radymiczów (984).
W celu zbudowania jedności plemion ruskich chciał wykorzystać kulty plemienne, tworząc w Kijowie centralny ośrodek kultowy dla całego państwa z utworzonym panteonem bóstw[8].
Do tej pory okrutny, wojowniczy i rozpustny (miał kilkanaście żon i podobno 800 konkubin), zmienił się całkowicie po przyjęciu chrztu w Chersonezie i ślubie z Anną, siostrą cesarza Bizancjum, Bazylego II w 988 r. Główne elementy fabuły legendy „Korsuńskiej” o wydarzeniach chrztu Włodzimierza, do dziś są obecne w wierzeniach związanych ze źródłem i cudownym obrazem Matki Boskiej we wsi Budziatycze na Wołyniu (miejscu narodzin księcia Włodzimierza)[9][5].
Po powrocie do Kijowa zniszczył pogańskie chramy, wrzucił własnoręcznie posąg Peruna do Dniepru i po przybyciu duchownych z Bizancjum kazał przeprowadzić masowy chrzest ludności w Dnieprze. Założył miasto Włodzimierz Wołyński. Zwycięzca Waregów i zjednoczyciel państwa stał się teraz pokojowym i miłosiernym władcą, choć ustanowił surowe kary za pozostawanie w wierze pogańskiej. W Kijowie wzniósł cerkiew Dziesięcinną oraz założył pierwszą na Rusi szkołę.
Ostatnie lata życia księcia były wypełnione stałymi konfliktami z jego dwunastoma kłótliwymi, na wpół pogańskimi synami. Zmarł 15 lipca 1015 r. w drodze do Nowogrodu, dokąd wyruszył na wojnę z synem Jarosławem (Jarisleif).
Rocznica śmierci świętego jest wielkim świętem prawosławnych i unitów (lecz nie katolików rzymskich) w Rosji i na Ukrainie. Zwłoki świętego odnaleziono w 1636 r. z inicjatywy metropolity kijowskiego Piotra Mohyły w ruinach Cerkwi Dziesięcinnej, zniszczonej w 1240 w czasie najazdu Mongołów pod dowództwem Batu-chana. Czaszkę przeniesiono do świątyni katedralnej Zaśnięcia Bogurodzicy Ławry Peczerskiej, pozostałe relikwie do Soboru Mądrości Bożej. W latach 1828–1842 na tym samym miejscu zbudowana została Druga Cerkiew Dziesięcinna. W 1935 r. władze sowieckie nakazały ją rozebrać.
Przodkowie
[edytuj | edytuj kod]| 4. Igor Rurykowicz (ok.878–945) | ||||||
| 2. Światosław I (942–972) | ||||||
| 5. Olga (ok. 903–969) | ||||||
| 1. Włodzimierz I Światosławowicz (958?–1015) | ||||||
| 6. Malko Lubczanin | ||||||
| 3. Małusza | ||||||
| 7. nieznany przodek | ||||||
Żony i potomstwo
[edytuj | edytuj kod]Temat małżeństw i potomstwa Włodzimierza jest szeroko dyskutowany w literaturze historycznej.
Jego żonami z czasów sprzed przyjęcia chrztu były:
- Rogneda – córka połockiego księcia Rogwołoda[10][11],
- Greczynka[10],
- dwie Czeszki[10], być może jedna z nich to wspomniana w Powieści Malfryda.
- Bułgarka[10] – według Wasyla Tatiszczewa miała mieć na imię Adela.
Skandynawskie sagi (których wiarygodność bywa podawana w wątpliwość) przypisują Włodzimierzowi żonę o imieniu Olava lub Allogia. Część badaczy sądzi, że imię to pojawiło się przez błąd skaldów, którzy przypisali imię babki Włodzimierza (Olga) jego żonie[12].
W 989 roku Włodzimierz poślubił Annę Porfirogenetkę, siostrę cesarza bizantyjskiego Bazylego II Bułgarobójcy. Owdowiał w 1011 roku. Po jej śmierci ożenił się jeszcze raz z, nieznaną z imienia, córką hrabiego Kuno von Eningena oraz wnuczką Ottona I Wielkiego, która jako wdowa po Włodzimierzu żyła jeszcze w sierpniu 1018 roku.
Synami Włodzimierza byli:
- Wyszesław – według Powieści minionych lat syn pierwszej Czeszki[10],
- Iziasław – według Powieści minionych lat oraz Latopisu ławrentjewskiego syn Rognedy[11][13],
- Jarosław I Mądry – według Powieści minionych lat syn Rognedy[10][11],
- Światopełk I Przeklęty – według Powieści minionych lat syn Greczynki[10][11],
- Wsiewołod – według Powieści minionych lat syn Rognedy[10][11],
- Światosław – według Powieści minionych lat syn drugiej Czeszki[10]
- Mścisław I Chrobry – według Powieści minionych lat syn Rognedy[10],
- Borys (imię chrzestne Roman[14]) – według Powieści minionych lat syn Bułgarki[10], według A. Poppego syn Anny[15]
- Gleb (imię chrzestne Dawid[14]) – według Powieści minionych lat syn Bułgarki[10], według A. Poppego syn Anny[15]
- Stanisław,
- Pozwizd,
- Sudzisław.
Córkami Włodzimierza były:
- Teofano – żona Ostomira, posadnika Nowogrodu[15],
- Przedsława – konkubina Bolesława Chrobrego,
- Maria Dobroniega – żona Kazimierza I Odnowiciela.
Przypuszcza się, że córką Włodzimierza mogła być też nieznana z imienia żona Bernarda II, margrabiego Marchii Północnej[11].
Włodzimierz w kulturze
[edytuj | edytuj kod]Włodzimierz I Wielki jest bohaterem rosyjskiego filmu Wiking, który opowiada o jego wczesnej historii. Film miał premierę 29 grudnia 2016, a w postać Włodzimierza wcielił się Daniła Kozłowski[16][17].
Jest również tematem wielu obrazów, zwłaszcza religijnych:
-
Włodzimierz Wielki. Miniatura z Carskiej Księgi Tytułów z 1672 r. wykonanej przez zespół artystów kremla moskiewskiego -
Włodzimierz wyrusza na wojnę. Fragment "Latopisu Radziwiłłowskiego", XII wiek. Zbiory Rosyjskiej Akademii Nauk, Petersburg -
Chrzest Włodzimierza. Projekt fresku autorstwa Wiktora Wasniecowa dla soboru św. Włodzimierza w Kijowie z 1890 r. Galeria Trietiakowska, Moskwa -
Chrzest Rusi
Jego postać przedstawiono na ukraińskich banknotach o nominale 1 hrywny pierwszej (1996), drugiej (1996) i trzeciej (2004) serii, a także monecie o nominale 2 hrywny (2004).
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Włodzimierz Wielki, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-11-20].
- ↑ Włodzimierz. deon.pl. [dostęp 2020-11-20].
- ↑ Norman Davies Zaginione królestwa, Kraków 2010, s. 256
- ↑ Диба Ю. Літописне Будятино (про місце народження князя Володимира Святославовича та розташування найдавнішої церкви Пресвятої Богородиці) // П'яті «Ольжині читання». Пліснеськ. 7 травня 2010 року. Львів-Броди, 2011, s. 23-28
- ↑ a b Диба Ю. Історично-географічний контекст літописного повідомлення про народження князя Володимира Святославовича: Локалізація Будятиного села // Княжа доба. Історія і культура. Львів: Інститут українознавства ім. І. Крип`якевича НАН України. – Вип. VI. – С. 37-70
- ↑ Диба Ю. Батьківщина святого Володимира: Волинська земля у подіях X століття (Міждисциплінарні нариси ранньої історії Руси-України). – Львів: Видавництво “Колір ПРО”, 2014. – 484 с.: іл. – (Серія “Невідома давня Україна”. – 1)
- ↑ Praca zbiorowa: Oxford – Wielka Historia Świata. Średniowiecze. Cesarstwo Niemieckie – Arabowie na półwyspie pirenejskim. T. 17. Poznań: Polskie Media Amer.Com, 2006, s. 227. ISBN 978-83-7425-697-1.
- ↑ Epoka świetności Rusi za Włodzimierza i Jarosława. W: Jerzy Ochmański: Dzieje Rosji do roku 1861. Warszawa-Poznań: PWN, 1983, s. 21. ISBN 83-01-03039-9.
- ↑ Диба Ю. Інтерпретація Корсунської легенди в Будятицькій традиції вшанування Святого джерела // Старий Луцьк (Матеріали наукової конференції "Любартівські читання", 30-31 березня 2012 р.).- Луцьк, 2012.- Вип. 8.- С. 26-39
- ↑ a b c d e f g h i j k l Powieść minionych lat, tłum. F. Sielicki, Wrocław – Warszawa – Kraków 1999, s. 95.
- ↑ a b c d e f W. Dworzaczek, Genealogia, Warszawa 1959, tabl. 21.
- ↑ Rydzevskaya, Ancient Rus and Scandinavia in 9-14 cent., 1978.
- ↑ Powieść minionych lat, tłum. F. Sielicki, Wrocław – Warszawa – Kraków 1999, s. 61, 95. Zob. J. Bieniak, Rognieda, Słownik Starożytności Słowiańskich, t. 4, 1970, s. 524.
- ↑ a b H. Fros, F. Sowa, Księga imion i świętych, t. 1, 1997, szpalta 497.
- ↑ a b c A. Poppe, Walka o spuściznę po Włodzimierzu Wielkim, "Kwartalnik Historyczny" 102, 1995/3-4, s. 4-22.
- ↑ Viking (2016). [dostęp 2019-02-04]. w serwisie IMDB
- ↑ Wiking (film z 2016) w serwisie Filmweb
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dworzaczek W., Genealogia, Warszawa 1959, tabl. 21.
- F. G. Holweck, A Biographical Dictionary of the Saints, London 1924
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]