Jamalsko-Nieniecki Okręg Autonomiczny
Okręg Autonomiczny | |||||
Nieńcy – rdzenna ludność okręgu | |||||
| |||||
Hymn: Гимн Ямало-Ненецкого автономного округа | |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Obwód | |||||
Siedziba | |||||
Kod ISO 3166-2 |
RU-YAN | ||||
Gubernator | |||||
Powierzchnia |
769 250 km² | ||||
Populacja (2021) • liczba ludności |
| ||||
• gęstość |
0,71 os./km² | ||||
Tablice rejestracyjne |
89 | ||||
Położenie na mapie | |||||
Strona internetowa |
Jamalsko-Nieniecki Okręg Autonomiczny (ros. Ямало-Ненецкий автономный округ) – jednostka podziału administracyjnego w obrębie Federacji Rosyjskiej.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Okręg położony jest w strefie arktycznej Niziny Zachodniosyberyjskiej na Skrajnej Północy o powierzchni 769 tys. km², tj. obszar ca 2,4 raza większy od terytorium Polski. Najdalej na południe wysunięty skrawek okręgu oddalony jest na południe od północnego kręgu polarnego o 800 km. Ponad połowa terytorium leży za kręgiem polarnym. W skład terytorium okręgu wchodzi Półwysep Jamalski.
Od wschodu graniczy z Krajem Krasnojarskim, od południa z Chanty-Mansyjskim Okręgiem Autonomicznym – Jugrą, od zachodu z Republiką Komi i Nienieckim Okręgiem Autonomicznym, a od północy oblewają go wody Morza Karskiego.
Powierzchnia
[edytuj | edytuj kod]Rzeźba terenu
[edytuj | edytuj kod]Na terenie Okręgu występują dwa zasadnicze rodzaje rzeźby terenu: równiny i góry. Równiny w 90% leżą na wysokości poniżej 100 m n.p.m.
Górska część Okręgu zajmuje niezbyt szeroki pas wzdłuż Uralu Polarnego. Średnia wysokość masywów górskich w tym rejonie to 600–800 m. Sam Ural Polarny wznosi się na wysokość 1200–1300 m. Najwyższymi szczytami Jamalsko-Nienieckiego OA są góra Paj-Er – 1499 m n.p.m., oraz góra Kołokolnia – 1305 m n.p.m.
Klimat
[edytuj | edytuj kod]Teren Okręgu leży w trzech strefach klimatycznych: polarnej, subpolarnej i umiarkowanej chłodnej. Miejscowy klimat charakteryzuje się dużymi zmianami temperatury i innych warunków pogodowych na przestrzeni roku, długą, chłodną i surową zimą z silnymi burzami śnieżnymi i zamieciami.
Najniższa zanotowana temperatura to –56 °C. Lato jest krótkie, średnio trwa ok. 50 dni.
Strefa klimatu polarnego obejmuje wyspy na Morzu Karskim oraz północną część Półwyspu Jamał i Półwyspu Gydańskiego. Tu właśnie najbardziej widoczne są cechy klimatu Okręgu: zima jest bardzo długa i ciężka, a burze śnieżne i zamiecie – najsilniejsze. Także tu notuje się najniższe temperatury (absolutne minimum –56 °C).
W okresie zimowym grubość pokrywy śnieżnej nie przekracza 40 cm. Wiosna pojawia się późno. Temperatury nocą nie spadają poniżej 0 °C jedynie w lipcu. Często występuje wysoki poziom zachmurzenia. Jesienią do pochmurnej pogody dołączają silne wiatry.
Temperatura zwykle spada na stałe poniżej zera już we wrześniu, czasami jednak zdarzają się cieplejsze lata i wówczas w czasie dnia przyjmuje ona wartości dodatnie jeszcze w październiku, a wody zamarzają dopiero w listopadzie.
Subpolarna strefa klimatyczna zajmuje położone bardziej na południe części półwyspów Jamał i Gydańskiego. Lato (albo raczej ciepła pora roku, bez przymrozków) w tym rejonie trwa dłużej, do 68 dni. Opady głównie w ciepłej porze roku, w formie deszczu.
Południowa część regionu, położona na Nizinie Zachodniosyberyjskiej leży strefie klimatów umiarkowanych chłodnych, skrajnie kontynentalnych. Średnia temperatury są wyższe. Pokrywa śniegowa osiąga grubość 60–80 cm. i zalega od połowy października do połowy maja. Lato dość ciepłe i wilgotne. Okres bez przymrozków wynosi ok. 100 dni.
Ludność
[edytuj | edytuj kod]Narodowości
[edytuj | edytuj kod]Zdecydowaną większość ludności Jamalsko-Nienieckiego OA stanowią Rosjanie (59,2%). Ponadto na terenie Okręgu mieszkają:
- Ukraińcy (17,2%)
- Tatarzy (5,3%)
- Białorusini (2,8%)
- Baszkirzy (1,4%)
- Komiacy (1,2%)
- Mołdawianie (1,1%)
- pozostała ludność napływowa (5,7%)
Rdzenni mieszkańcy Okręgu stanowią 6,1% populacji i są to:
- Nieńcy (4,2%)
- Chantowie (1,5%)
- Selkupowie (0,4%)
Gęstość zaludnienia
[edytuj | edytuj kod]Średnia gęstość zaludnienia w Jamalsko-Nienieckim OA wynosi 0,7 os./km² W praktyce istnieją duże rozbieżności pomiędzy różnymi częściami kraju. W miastach i w ich pobliżu jest to kilkadziesiąt, a nawet ponad kilkaset osób na km², zaś na pozostałych obszarach pozamiejskich 1 osoba przypada na kilkadziesiąt km².
Miasta
[edytuj | edytuj kod]Stolicą Okręgu jest miasto Salechard. Największymi miastami na terenie Autonomii są Nowy Urengoj i Nojabr´sk.
Ludność miejska stanowi 82,8% populacji okręgu.
Najważniejsze miasta i osiedla (stan na 1 stycznia 2005)
Miasto | Nazwa rosyjska | Liczba mieszkańców |
---|---|---|
Nowy Urengoj | Новый Уренгой | 109 108 |
Nojabr´sk | Ноябрьск | 106 860 |
Nadym | Надым | 49 248 |
Salechard | Салехард | 38 343 |
Murawlenko | Муравленко | 36 812 |
Łabytnangi | Лабытнанги | 27 402 |
Gubkinskij | Губкинский | 21 591 |
Tarko-Sale | Тарко-Сале | 19 529 |
Pangody | Пангоды | 10 972 |
Urengoj | Уренгой | 9450 |
Charp | Харп | 7153 |
Tazowskij | Тазовский | 6410 |
Zapoliarnyj | Заполярный | 1008 |
Podział administracyjny
[edytuj | edytuj kod]Z obszaru Jamalsko-Nienieckiego OA – wyodrębnione są tereny większości dużych miast. Obejmują one obszar samego miasta, czasem również kilku miejscowości położonych w pobliżu. Okręgów takich jest 7. Pozostała powierzchnia Okręgu podzielona jest na 7 rejonów.
Okręgi miejskie
[edytuj | edytuj kod]Okręg miejski | Nazwa rosyjska | liczba mieszkańców |
---|---|---|
Salechard | 38 531 | |
Gubkinski | 21 591 | |
Labytnangi | 34 905 | |
Murawlenko | 36 812 | |
Nadym | 49 248 | |
Nojabr´sk | 106 860 | |
Nowy Urengoj | 109 108 |
Rejony
[edytuj | edytuj kod]Pozamiejska powierzchnia Jamalsko-Nienieckiego OA podzielona jest na 7 rejonów.
Rejon | Nazwa rosyjska | Liczba mieszkańców | W tym: miasto | W tym: wieś | Siedziba władz |
---|---|---|---|---|---|
Jamalski | Ямальский район | 15 478 | --- | 15 478 | Jar-Sale |
Krasnosielkupski | Красноселькупский район | 6264 | --- | 6264 | Krasnosielkup |
Nadymski | Надымский район | 21 088 | 11 980 | 9108 | Nadym |
Priuralski | Приуральский район | 7996 | --- | 7996 | Aksarka |
Purowski | Пуровский район | 49 196 | 28 979 | 20 217 | Tarko-Sale |
Szurymkarski | Шурышкарский район | 9718 | --- | 9718 | Muży |
Tazowski | Тазовский район | 16 571 | 6410 | 10 161 | Tazowskij |
Władze
[edytuj | edytuj kod]Organem prawodawczym jest miejscowy parlament – Duma Państwowa Jamalsko-Nienieckiego Okręgu Autonomicznego (ros. Государственная Дума Ямало-Ненецкого автономного округа), złożona z 21 członków. Stanowione przez ten organ prawa dotyczą spraw lokalnych i nie mogą być sprzeczne z ustawodawstwem ogólnorosyjskim.
Głową Okręgu jest gubernator. Obecnie, od 1994 funkcję tę sprawuje Jurij. W. Niejołow.
Języki urzędowe
[edytuj | edytuj kod]Zasadniczym językiem urzędowym Okręgu jest, podobnie jak w całej Rosji język rosyjski. Na terenie Jamalsko-Nienieckiego OA specjalny status posiadają języki autochtonicznych narodów: nieniecki, chantyjski i selkupski, jednak w praktyce ich znaczenie jest symboliczne, jako że zaledwie nieco ponad połowa spośród 8760 zamieszkujących kraj Chantów i ok. 35% spośród ok. 2500 Selkupów żyjących w OA zna język ojczysty. Znajomość języka nienieckiego jest większa z racji większej liczebności tego narodu, ale także i on powoli traci znaczenie, gdyż spośród ponad 22 000 Nieńców ojczystym językiem posługuje się zaledwie 66%.
Tablice rejestracyjne
[edytuj | edytuj kod]Tablice pojazdów zarejestrowanych w Jamalsko-Nienieckim Okręgu Autonomicznym mają oznaczenie 89 w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- autochtoniczne ludy Okręgu: Nieńcy, Selkupowie, Chantowie
- główne miasta Okręgu: Salechard, Nowy Urengoj, Nojabr´sk, Nadym.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Предварительная оценка численности постоянного населения на 1 января 2021 года и в среднем за 2020 год [online] [dostęp 2021-03-17] [zarchiwizowane z adresu 2021-02-04] .
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona internetowa Jamalsko-Nienieckiego Okręgu Autonomicznego. adm.yanao.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-11-12)]. (ros.)