Obwód penzeński

Obwód penzeński

Пензенская область

obwód
Herb Flaga
Państwo	Rosja
Siedziba	Penza
Kod ISO 3166-2	RU-PNZ
Gubernator	Iwan Biełoziercew
Powierzchnia	43 352 km²
Populacja (2021) • liczba ludności	1 292 211
• gęstość	29,81 os./km²
Tablice rejestracyjne	58
Położenie na mapie Rosji
Strona internetowa

krajobraz regionu – rzeka Sura

Obwód penzeński (ros. Пензенская область) – jednostka administracyjna Federacji Rosyjskiej.

Geografia

Położenie i powierzchnia

Obwód penzeński leży w centrum europejskiej części Rosji i zajmuje obszar 43 300 km², co stanowi ok. 0,25% powierzchni całej Federacji Rosyjskiej. Z północy na południe region rozciąga się na długości 204 km, a ze wschodu na zachód – na długości 330 km.

Obwód graniczy z:

• Obwodem tambowskim – na zachodzie
• Republiką Mordwińską – na północy
• Obwodem uljanowskim – na wschodzie
• Obwodem saratowskim – na południu

Przynależność administracyjna

Pod względem administracyjnym obwód penzeński wchodzi w skład utworzonego w 2000 Nadwołżański Okręgu Federalnego.

Strefa czasowa

Obwód obwód penzeński należy do moskiewskiej strefy czasowej (MSK): do 25 października 2014 UTC+04:00 przez cały rok, od 26 października 2014 UTC+03:00 przez cały rok. Jeszcze wcześniej, przed 27 marca 2011 roku, obowiązywał czas standardowy (zimowy) strefy UTC+03:00, a czas letni – UTC+04:00.

Rzeźba terenu

Region leży na Nizinie Wschodnioeuropejskiej, a dokładniej – na środkowych i zachodnich terenach Wyżyny Nadwołżańskiej, stanowiącej część owej równiny. Ten łagodnie pofałdowany obszar zajmuje znaczną część powierzchni obwodu, a jedynie na krańcach zachodnich rozciągają się tereny bardziej płaskie, będące częścią Niziny Ocko-Dońskiej.

Hydrografia

Na terenie obwodu znajduje się ponad 200 rzek oraz trudna do określenia liczba mniejszych cieków wodnych.

Największe rzeki regionu:

• Sura
• Moksza
• Chopior
• Worona

Gleby

Na terenie obwodu penzeńskiego przeważają urodzajne gleby czarnoziemowe. Zajmują one 68% wszystkich ziem wykorzystywanych rolniczo i przeważają na większości ziem obwodu, a jedynie na wschodzie i północnym wschodzie regionu dominują szaroziemy leśne.

Klimat

diagram ukazujący temperatury i wielkość opadów w regionie na przykładzie leżącej w jego centrum Penzy

Temperatura

W obwodzie penzeńskim panuje klimat umiarkowany kontynentalny, charakteryzujący się ciepłym latem i dość chłodną zimą. Kontynentalne cechy lokalnego klimatu narastają w miarę posuwania się na z zachodu na wschód.

Najchłodniejszym miesiącem jest styczeń – średnia temperatura w tym okresie wynosi ok. –11 °C (na wschodzie regionu jest jeszcze chłodnie, ok. –12 °C, a na zachodzie – nieco cieplej, średnio –10 °C. Najcieplejszym miesiącem w regionie jest lipiec; średnia temperatura powietrza w tym okresie wynosi od ok. +18 °C na zachodzie do +19 °C na wschodzie obwodu.

Opady

Średnioroczna wielkość opadów w regionie wynosi 450-500 mm; większość opadów przypada na ciepłą połowę roku, a maksimum na lipiec. Powyższa liczba nie oddaje jednak prawdziwej ilości padających w regionie deszczów: w rzeczywistości rzadko zdarza się, by w ciągu roku spadła taka właśnie ilość, zazwyczaj jest to sporo więcej (ponad 700 mm) – gdy lato jest wilgotne, lub sporo mniej (ok. 350 mm) – gdy występuje susza. Susze są zresztą często spotykane w regionie, jednak zwykle trwają one jedynie przez część roku.

Roślinność

Obwód penzeński leży na terenach 3 stref roślinnych: lasów, lasostepów i stepów. Pierwotna roślinność zajmuje ok. 1/3 terytorium regionu. Lasy liściaste i mieszane zajmują ok. 20% powierzchni obwodu; stepy, z uwagi urodzajność gleb praktycznie zostały zlikwidowane i zachowały się tylko ich fragmenty. W lokalnych lasach przeważają dęby, lipy, klony i wiązy.

tchórz – jeden z gatunków zwierząt żyjących na terenie obwodu

Świat zwierzęcy

Świat zwierzęcy obwodu penzeńskiego jest dość bogaty. Spotkać tu można ponad 60 gatunków ssaków, 30 – ryb i ponad 200 – ptaków. Na obszarze regionu żyje fauna typowa zarówno dla obszarów leśnych, jak i stepowych. Wymienić tutaj można m.in. zające-szaraki, lisy, tchórze oraz liczne gatunki gryzoni, a z ptaków np. dzięcioły, drozdy, jarząbki, gile, derkacze, czajki, a także licznie występujące, typowe ptaki Europy Środkowo-Wschodniej: wróblowate, sroki i wrony. Większość gatunków ptaków przylatuje tutaj tylko na okres lęgowy i odlatuje na zimę.

W zbiornikach wodnych żyją liczne ryby, m.in. jazgarze, leszcze, karasie, karpie, okonie, płocie, sandacze i szczupaki.

Żyje tutaj także wiele gatunków owadów.

Ludność

Obwód penzeński zamieszkuje 1,292 tys. osób (2021). Liczba mieszkańców obwodu systematycznie spada z powodu ujemnego przyrostu naturalnego i ujemnego salda migracji. Jeszcze w 2006 żyło tutaj 1 407 971 osób, zaś w 2002 populację regionu stanowiło 1 452 941 osób.

Ponad 1/3 ludności zamieszkuje w stolicy regionu – Penzie.

ulica w centrum Penzy – stolicy regionu

monastyr w Kieriensku

Średnia gęstość zaludnienia to ok. 33,6 os./km².

Statystyki demograficzne

(dane na 2006)

• Ludność według miejsca zamieszkania:
  • Ludność wiejska: 33,9%
  • Ludność miejska: 66,1%
• Przyrost naturalny: –8,6‰
  • urodzenia: 12 046 (8,6‰)
  • zgony: 24 042 (17,2‰)
  • ubytek naturalny: 11 996 (8,6‰)

Narodowości

Na terenie obwodu żyją przedstawiciele 57 narodowości.

Główne narodowości obwodu:
(dla populacji 1408 tys.)

naród	liczebność (w tys.)	udział w populacji
Rosjanie	1313,6	85,2%
Tatarzy	88,6	5,7%
Mordwini	86,3	5,6%
Czuwasze	7,4	0,5%

Miasta i osiedla typu miejskiego

Penza jest stolicą i największym miastem obwodu

Kuźnieck to największe miasto na wschodzie obwodu

Zariecznyj to miasto zamknięte

Kamienka

Sierdobsk

Na terenie obwodu penzaskiego znajduje się 11 miast i 16 osiedli typu miejskiego.

Największe skupiska osadnicze obwodu (miasta, osiedla typu miejskiego i wsie; stan na 1 stycznia 2006):

Nazwa	Nazwa rosyjska	Liczba mieszkańców
Baszmakowo1)	Башмаково	9665
Biekowo1)	Беково	6561
Bielinski	Белинский	8798
Biessonowka2)	Бессоновка	10 0003)
Czaadajewka1)	Чаадаевка	7217
Gorodiszcze	Городище	8253
Grabowo2)	Грабово	7 4003)
Issa 1)	Исса	5545
Jewłaszewo1)	Евлашево	4831
Kamienka	Каменка	39 917
Kołyszlej1)	Колышлей	8410
Kuznieck	Кузнецк	89 541
Łunino1)	Лунино	7706
Mokszan1)	Мокшан	11 731
Nikolsk	Никольск	24 272
Niżni Łomow	Нижний Ломов	23 624
Paczełma1)	Пачелма	8472
Penza	Пенза	509 997
Sierdobsk	Сердобск	35 780
Sosnowoborsk1)	Сосновоборск	6981
Spassk	Спасск	7240
Sriedniaja Jeluzań2)	Средняя Елюзань	8 4003)
Sura1)	Сура	2291
Sursk	Сурск	7292
Szemyszejka1)	Шемышейка	6773
Tamała1)	Тамала	7764
Wierchozim1)	Верхозим	1785
Zariecznyj	Заречный	62 174
Ziemietczyno1)	Земетчино	11 492
Zołotariewka1)	Золотаревка	2785

1) Osiedle typu miejskiego
2) Wieś
3) liczba zaokrąglona; 2003

Gospodarka

Przemysł

Na terenie obwodu penzeńskiego istnieje rozwinięty przemysł elektromaszynowy, drzewny i celulozowo-papierniczy, oraz lekki (m.in. tekstylny) i farmaceutyczny. Istnieje też przemysł spożywczy, przetwarzający płody rolne regionu.

Głównym skupiskiem przemysłu jest Penza; znajduje się tutaj ponad połowa całego lokalnego przemysłu.

Rolnictwo

Z racji dobrych warunków glebowych na terenie obwodu istnieje rozwinięte rolnictwo. Uprawiane są m.in. zboża (pszenica, żyto), buraki cukrowe, len, konopie siewne itd.

W regionie istnieje także rozwinięta chów i hodowla zwierząt (w tym drobiu).

Władza i administracja

Siedziba władz obwodowych w Penzie

Obwód penzeński, podobnie jak inne podmioty Federacji Rosyjskiej posiada dość szeroki zakres autonomii w sprawach lokalnych.

Władzę prawodawczą w regionie sprawuje lokalny parlament – Zgromadzenie Prawodawcze Obwodu Penzeńskiego (ros. Законодательное Собрание Пензенской области)

Naczelnym organem władzy wykonawczej oraz funkcję szefa obwodu sprawuje gubernator, który stoi także na czele lokalnego rządu (Правительство Пензенской области). Obecnie funkcję gubernatora sprawuje Iwan Biełoziercew.

Podział administracyjny

Obwód penzeński dzieli się na 28 rejonów. 5 największych miast nie wchodzi w skład tego podziału i stanowi okręgi miejskie.

Rejony

• Baszmakowski (ros. Башмаковский район)
• Biekowski (ros. Бековский район)
• Bieliński (ros. Белинский район)
• Biessonowski (ros. Бессоновский район)
• Gorodiszczeński (ros. Городищенский район)
• Issyński (ros. Иссинский район)
• Kamieński (ros. Каменский район)
• Kamieszkirski (ros. Камешкирский район)
• Kołyszlejski (ros. Колышлейский район)
• Kondolski (ros. Кондольский район)
• Kuzniecki (ros. Кузнецкий район)
• Łopatiński (ros. Лопатинский район)
• Łuniński (ros. Лунинский район)
• Małosierdobiński (ros. Малосердобинский район)
• Mokszański (ros. Мокшанский район)
• Narowczacki (ros. Наровчатский район)
• Niewierkiński (ros. Неверкинский район)
• Nikolski (ros. Никольский район)
• Niżniełomowski (ros. Нижнеломовский район)
• Paczełmski (ros. Пачелмский район)
• Penzeński (ros. Пензенский район)
• Sierdobski (ros. Сердобский район)
• Sosnowoborski (ros. Сосновоборский район)
• Spasski (ros. Спасский район)
• Szemyszejski (ros. Шемышейский район)
• Tamaliński (ros. Тамалинский район)
• Wadiński (ros. Вадинский район)
• Ziemietczyński (ros. Земетчинский район)

Okręgi miejskie

• Kamienka (ros. Каменка)
• Penza (ros. Пенза)
• Kuznieck (ros. Кузнецк)
• Sierdobsk (ros. Сердобск)
• Zariecznyj (ros. Заречный)

Historia

Najstarsze ślady bytności ludzkiej na terenie obwodu penzeńskiego pochodzą z okresu neolitu. Od starożytności region zamieszkiwała ludność rolniczo-pasterska, której przynależność etniczna jest sporna. W średniowieczu żyły tutaj ludy ugrofińskie (Mordwini i pokrewne im plemiona) oraz ludy tureckie (bliskie Bułgarom nadwołżańskim). Od IX/X w. ludy te podlegały Chazarom, a po upadku ich kraju – Bułgarii Wołżańsko-Kamskiej. Następnie w XIII w. region dostał się we władzę Mongołów (Tatarów) i wszedł w skład Złotej Ordy, a po jej rozpadzie – w skład chanatów, powstałych na jej gruzach.

archiwalne zdjęcie Kierieńska

Obszar dzisiejszego obwodu dość późno, bo dopiero w XVI w. wszedł w skład państwa rosyjskiego. Tereny te były ważne za strategicznego punktu widzenia, bo wiodła przez nie droga, którą Tatarzy Krymscy atakowali południe Rosji. Wraz ze zwiększaniem się rosyjskiej obecności politycznej w regionie i wzrastaniem liczby rosyjskich osadników żyjący na terenie obwodu Mordwini przesiedlali się na wschód; ci którzy pozostali zostali zasymilowani przez Rosjan. Rdzenna ludność tureckojęzyczna obwodu zanikła znacznie wcześniej – wkrótce po najeździe mongolsko-tatarskim, w czasie którego duża jej część uciekła lub zginęła, a pozostałych zasymilowali pokrewni językowo i kulturowo Tatarzy.

W 1663 została założona obecna stolica regionu – Penza. Miasto powstało jako twierdza, mająca ochronić region i południe kraju przed atakami Tatarów.

Przynależność administracyjna

herb guberni penzeńskiej

W 1718 utworzona została prowincja penzeńska, pozostająca w składzie guberni kazańskiej. 15 września 1780 została utworzona gubernia penzeńska. Istniała ona tylko do 1797 kiedy jej tereny wcielono do guberni saratowskiej, jednak wkrótce – 9 września 1801 przywrócono poprzedni stan. Gubernia penzeńska przetrwała do 1928, kiedy w ramach licznych reform administracyjnych w ZSRR została ona zlikwidowana, a jej ziemie włączone najpierw w skład Kraju Środkowowołżańskiego, następnie Kraju Kujbyszewskiego, a od 1937 – obwodu tambowskiego.

Obwód penzeński został utworzony 4 lutego 1939.

Symbole regionu

Herb obwodu penzeńskiego nawiązuje do herbu dawnej guberni penzeńskiej, który z kolei został opracowany na podstawie herbu stolicy regionu – Penzy. Flaga obwodu, inaczej niż większość flag rosyjskich regionów, w żaden sposób nie nawiązuje do herbu regionu i ma postać głowy Chrystusa Acheiropoietosa, umieszczonej na żółtym tle.

Tablice rejestracyjne

Tablice pojazdów zarejestrowanych w obwodzie penzeńskim mają oznaczenie 58 w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS.

Linki zewnętrzne

• strona obwodu penzeńskiego. penza.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-19)]. (ros.).
• Informacje o obwodzie. terrus.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-11)]. (ros.).
• Mapa obwodu. pnz.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-08)].
• Portal informacyjny (ros.)