Osetia Północna

Republika Osetii Północnej – Alania
Республика Северная Осетия-Алания
Цæгат Ирыстоны Аланийы Республикæ
	republika
Godło	Flaga
	Hymn: Цӕгат Ирыстоны паддзахадон гимн
Państwo	Rosja
Siedziba	Władykaukaz
Kod ISO 3166-2	RU-SE
Zarządzający	Siergiej Mieniajło (pełniący obowiązki)
Premier	Siergiej Mieniajło
Powierzchnia	7987 km²
Populacja (2021); • liczba ludności	; 693 449
• gęstość	86,82 os./km²
Tablice rejestracyjne	15
Strefa czasowa	czas moskiewski, UTC+3:00
Języki urzędowe	rosyjski, osetyjski
	Położenie na mapie Rosji;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Osetia Północna (oficj. Republika Osetii Północnej – Alania^[2], ros. Республика Северная Осетия – Алания, Riespublika Siewiernaja Osietija – Ałanija, oset. Цæгат Ирыстоны Аланийы Республикæ) – jedna z autonomicznych republik wchodzących w skład Federacji Rosyjskiej, położona na Kaukazie Północnym.

Geografia

Osetia Północna, zwana także Alanią, należy do Federacji Rosyjskiej. Leży na północnym skraju dużego kaukaskiego grzbietu górskiego, oddzielającego Kaukaz Północny od Kaukazu Południowego. Po drugiej stronie gór leży Osetia Południowa, należąca do Gruzji. Osetia Północna ma powierzchnię ok. 8 tys. km² i liczy około 700 tys. mieszkańców, z czego ok. 25% stanowią Rosjanie. Prawie połowa ludności mieszka w stolicy, Władykaukazie, która w czasach radzieckich nosiła nazwę Ordżonikidze.

Republika graniczy na południu z Gruzją i wchodzącą formalnie w jej skład separatystyczną Osetią Południową, na zachodzie z Kabardyno-Bałkarią, na wschodzie z Czeczenią i Inguszetią. Rosja leży na północy. Prawie 2 tysiące kilometrów dzieli Władykaukaz od Moskwy.

Stolicą Osetii Północnej jest Władykaukaz. Inne miasta to Ardon, Ałagir, Digora, Mozdok i Biesłan.

Strefa czasowa

Osetia Północna należy do moskiewskiej strefy czasowej (MSK). UTC +3:00 przez cały rok. Wcześniej, przed 27 marca 2011 roku, obowiązywał czas standardowy (zimowy) strefy UTC+3:00, a czas letni – UTC+4:00.

Demografia

Statystyki demograficzne

Ludność ogółem: 710 275 (2002)
- Ludność miejska: 464 875 (65,5%)
- Ludność wiejska: 245 400 (34,5%)
- Mężczyźni: 336 035 (47,3%)
- Kobiety: 374 240 (52,7%)
Liczba kobiet przypadająca na 1000 mężczyzn: 1114
Średnia wieku w całej populacji: 33,8 lat
- Średnia wieku w miastach: 34,2 lat
- Średnia wieku na wsiach: 32,9 lat
- Średnia wieku mężczyzn: 30,4 lat
- Średnia wieku kobiet: 36,9 lat
Liczba gospodarstw domowych: 200 191 (z 690 806 mieszkańcami)
- Liczba gospodarstw domowych w miastach: 143 397 (z 447 884 mieszkańcami)
- Liczba gospodarstw domowych na wsiach: 56 794 (z 242 922 mieszkańcami)
Przyrost naturalny (2005)
- Liczba urodzeń: 7894 (współczynnik urodzeń 1,12%)
- Liczba zgonów: 8654 (współczynnik zgonów 1,23%)
- Ubytek naturalny: 760 (współczynnik przyrostu naturalnego – 0,11%)

Narodowości

Struktura narodowościowa (2002):

Osetyjczycy: 445,3 tys. (62,7%)
Rosjanie: 164,7 tys. (23,2%)
Ingusze: 21,4 tys. (3,0%)
Ormianie: 17,2 tys. (2,4%)
Ukraińcy: 5,2 tys. (0,7%)
Czeczeni: 3,4 tys. (0,5%)
Kabardyjczycy: 2,8 tys. (0,4%)
Turcy: 2,8 tys. (0,4%)
Azerowie 2,4 tys. (0,3%)
Grecy 2,3 tys. (0,3%)
Tatarzy 2,1 tys. (0,3%)
Koreańczycy 1,8 tys. (0,3%)
Cyganie 1,6 tys. (0,2%)
Białorusini 1,0 tys. (0,1%)
Pozostali i o nieustalonej narodowości: 56,4 (5,1%)

Zmiany struktury narodowościowej

Zmiany struktury narodowościowej Osetii Północnej na podstawie danych spisowych:

	1926	1939	1959	1970	1979	1989	2002
Osetyjczycy	139 120 (60,3%)	165 616 (50,3%)	215 463 (47,8%)	269 326 (48,7%)	299 022 (50,5%)	334 876 (53,0%)	445 310 (62,7%)
Rosjanie	50 272 (21,8%)	122 614 (37,2%)	178 654 (39,6%)	202 367 (36,6%)	200 692 (33,9%)	189 159 (29,9%)	164 734 (23,2%)
Ingusze	1 540 (0,7%)	6 106 (1,9%)	6 071 (1,3%)	18 387 (3,3%)	23 663 (4,0%)	32 783 (5,2%)	21 442 (3,0%)
Ormianie	6 921 (3,0%)	8 932 (2,7%)	12 012 (2,7%)	13 355 (2,4%)	12 912 (2,2%)	13 619 (2,2%)	17 147 (2,4%)
Ukraińcy	14 282 (6,2%)	7 063 (2,1%)	9 362 (2,1%)	9 250 (1,7%)	10 574 (1,8%)	10 088 (1,6%)	5 198 (0,7%)
Inni	18 646 (8,1%)	18 874 (5,7%)	29 019 (6,4%)	39 896 (7,2%)	45 139 (7,6%)	51 903 (8,2%)	56 444 (7,9%)

Religie

Zdecydowana większość mieszkańców kraju wyznaje prawosławie. Istnieje także mniejszość muzułmańska, którą tworzą głównie Ingusze oraz przedstawiciele innych kaukaskich mniejszości narodowych. Także wśród Osetyjczyków, w zdecydowanej większości prawosławnych istnieje kilkuprocentowa mniejszość wyznająca islam sunnicki.

Języki

Status języka urzędowego na terenie Osetii posiadają na równi język rosyjski i osetyjski.

Język rdzennych mieszkańców kraju – Osetyjczyków posiada dwa główne dialekty: zachodnioosetyjski digoron oraz wschodnioosetyjski iron, który stał się podstawą opracowania języka literackiego i do którego zalicza się także dialekt tual, którym posługuje się ludność Osetii Południowej. Język osetyjski zachował wiele archaicznych cech, charakterystycznych dla języków irańskich (m.in. zachowanie przypadków), natomiast jego fonetyka jest pod silnym wpływem sąsiednich języków kaukaskich. W słowniku widoczne są silne wpływy języka rosyjskiego.

Osobny artykuł: język osetyjski.

Historia

Alanowie, przodkowie dzisiejszych Osetyjczyków, osiedlili się w Osetii Północnej prawdopodobnie już w IV w. po Chr., gdy spokrewnione z nimi plemiona Sarmatów zostały podbite przez Hunów. W następnym okresie rozwinęli system feudalny i w IX w. przyjęli chrześcijaństwo.

W XIII w. w wyniku najazdów Mongołów Alanowie przenieśli się w odległe doliny i góry Kaukazu. Świadectwem tych wojen do dzisiaj są wysokie baszty obronne, w których ludność chroniła się przed wrogami. W późniejszym czasie Osetia coraz bardziej zwracała się ku Rosji, szukając wsparcia w konfliktach z muzułmańskimi Turkami Osmańskimi, Tatarami Krymskimi, a także z Czeczenami i Inguszami.

Ostatecznie w drugiej połowie XVIII w. do Rosji udali się wysłannicy, którzy w drodze rokowań doprowadzili do przyłączenia Osetii do Rosji.

Po rewolucji październikowej Północna Osetia najpierw stanowiła część Górskiej ASRR, a po jej rozwiązaniu otrzymała autonomię jako Północnoosetyjski Obwód Autonomiczny. W 1936 autonomię poszerzono i powstała Północnoosetyjska ASRR.

Po rozpadzie ZSRR i proklamowaniu niepodległej Rosji, Północnoosetyjska ASRR jako Osetia Północna-Alania uzyskała status podmiotu Federacji Rosyjskiej.

Osetia Południowa

Osetia Południowa w okresie ZSRR stanowiła obwód autonomiczny w ramach Gruzińskiej SRR. Po dojściu do władzy w Gruzji nacjonalistycznego prezydenta, Zwiada Gamsachurdii, który domagał się Gruzji dla Gruzinów, Osetia Południowa uchwałą osetyjskiej Rady Najwyższej proklamowała niepodległość. W odpowiedzi na to Gruzja anulowała autonomiczny status Osetii Południowej i uznała to terytorium za część Gruzji, wskutek czego doszło do brutalnych zamieszek, a w latach 1992–1993 – gdy odwołano pospiesznie wysłane w ten rejon oddziały specjalne rosyjskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych – do wojny. Ta zakończyła się 24 czerwca 1992 zawieszeniem broni, którego realizację nadzorował obserwator Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE), jak również rosyjskie siły pokojowe. Status Osetii Południowej do dziś nie jest wyjaśniony i nie ma perspektyw na rozwiązanie tego problemu.

Problem graniczny z Inguszetią

Na początku lat 90. Osetia Północna i Inguszetia wplątały się w konflikt zbrojny o wschodnią część rejonu prigorodnego, który obydwa narody traktowały jako należący do ich kraju. Problem dotyczący przynależności tego rejonu zaczął się w 1944, kiedy to po likwidacji Czeczeńsko-Inguskiej ASRR zamieszkujący dotychczas ten rejon Ingusze zostali w ramach stalinowskich represji deportowani do Kazachstanu, a obszar ten włączono do ówczesnej Północnoosetyjskiej ASRR. Mimo reaktywowania Czeczeńsko-Inguskiej ASRR (1957) i powrotu większości Inguszy do dawnych domów, tereny te pozostawiono w składzie Osetii. W konsekwencji konfliktu z lat 90. kilka tysięcy Inguszy, mieszkających dotąd w rejonie prigorodnym i w innych częściach Osetii Północnej, została wypędzona, a ich domy przydzielono uciekinierom z Osetii Południowej. Do dzisiaj kwestia ta nie została rozwiązana, zaś wypędzeni Ingusze żyją w większości w obozach dla uchodźców.

Prezydenci Osetii Północnej

Achsarbek Gałazow 1994–1998
Aleksander Dzasochow 1998–2005
Tajmuraz Mamsurow 2005–2015
Tamerlan Aguzarow 2015–2016

Miasta

Na terenie republiki znajdują się następujące miasta i osiedla typu miejskiego

Miasto	nazwa rosyjska	Liczba mieszkańców (01.01.2006)
Ałagir	Алагир	20 281
Ardon	Ардон	16 930
Biesłan	Беслан	35 716
Digora	Дигора	11 398
Mozdok	Моздок	41 270
Władykaukaz	Владикавказ	314 073
Zawodskoj	Заводской	14 837

Podział administracyjny

Obszar Osetii Północnej podzielony jest na 8 rejonów i jedno miasto wydzielone.

rejon	Ośrodek administracyjny	Liczba mieszkańców (w tys.) (stan na 1 stycznia 2006)	Powierzchnia (w tys. km²)	Gęstość zaludnienia (os./km²)
Ałagirski	Ałagir	36,6	2,01	18,2
Ardoński	Ardon	27,9	0,36	77,5
Digorski	Digora	20,4	0,64	31,9
Irafski	Czykoła	15,4	1,37	11,2
Kirowski	Elchotowo	26,9	0,36	74,7
Mozdocki	Mozdok	87,6	1,08	81,1
Prawobierieżny	Biesłan	55,6	0,38	146,3
Prigorodny	Oktiabrskoje	102,3	1,46	70,0
miasto wydzielone	Władykaukaz	314,5	0,22	1432,1

Tablice rejestracyjne

Tablice pojazdów zarejestrowanych w Osetii Północnej mają oznaczenie 15 w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS.

Zobacz też

Przypisy

↑ Предварительная оценка численности постоянного населения на 1 января 2021 года и в среднем за 2020 год [online] [dostęp 2021-03-15] [zarchiwizowane z adresu 2021-02-04] .
↑ Zmiany wprowadzone na 78. posiedzeniu Komisji (27 marca 2013 roku).

Linki zewnętrzne

strona zwierzchnika republiki. glava.rso-a.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-27)].
Internetowe wydanie gazety „Siewiernaja Osetija”. sevos.alanianet.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-13)].
Bieżące wydarzenia w Osetii

[1] Предварительная оценка численности постоянного населения на 1 января 2021 года и в среднем за 2020 год [online] [dostęp 2021-03-15] [zarchiwizowane z adresu 2021-02-04] .

[2] Zmiany wprowadzone na 78. posiedzeniu Komisji (27 marca 2013 roku).

[:1-3] Obszar jednostronnie inkorporowany do Rosji, na arenie międzynarodowej uznawany za część Ukrainy.

[1]

[2]

[A]

Miasto wydzielone	Władykaukaz
Rejony	ałagirski ardoński digorski irafski kirowski mozdocki prawobierieżny prigorodny

Republiki	Adygeja Ałtaj Baszkortostan Buriacja Chakasja Czeczenia Czuwaszja Dagestan Inguszetia Jakucja Kabardo-Bałkaria Kałmucja Karaczajo-Czerkiesja Karelia Komi Krym^[A] Mari El Mordowia Osetia Północna Tatarstan Tuwa Udmurcja
Kraje	Ałtajski Chabarowski Kamczacki Krasnodarski Krasnojarski Nadmorski Permski Stawropolski Zabajkalski
Obwody	amurski archangielski astrachański biełgorodzki briański czelabiński irkucki iwanowski jarosławski kałuski kemerowski kirowski kostromski królewiecki kurgański kurski leningradzki lipiecki magadański moskiewski murmański niżnonowogrodzki nowogrodzki nowosybirski omski orenburski orłowski penzeński pskowski riazański rostowski sachaliński samarski saratowski smoleński swierdłowski tambowski tiumeński tomski tulski twerski uljanowski włodzimierski wołgogradzki wołogodzki woroneski
Miasta wydzielone	Moskwa Petersburg Sewastopol^[A]
Obwody autonomiczne	Żydowski
Okręgi autonomiczne	Chanty-Mansyjski Czukocki Jamalsko-Nieniecki Nieniecki
Okręgi federalne	Centralny Dalekowschodni Nadwołżański Południowy Północnokaukaski Północno-Zachodni Syberyjski Uralski