Pafawag 3E
Szablon:Lokomotywa elektryczna infobox Pafawag 3E (typy 3E, 3E/1 i 3E/1M, seria PKP początkowo E06, następnie ET21, wśród prywatnych przewoźników również seria ET21M) – normalnotorowa towarowa lokomotywa elektryczna produkcji polskiej. Przez miłośników kolei i kolejarzy nazywana "kantem", "telewizorem" lub "sputnikiem".
Opis
Część elektryczna została zaprojektowana na podstawie radzieckiej lokomotywy WŁ22M. Lokomotywa ET21 była pierwszą przeznaczoną dla PKP elektryczną lokomotywą towarową produkowaną w Polsce. Projekt opracowany został w 1955 roku, zaś w 1957 roku PaFaWaG rozpoczął jej produkcję seryjną. Początkowo produkowano typ 3E (70 sztuk), który zmodyfikowano w roku 1960 (m.in. usprawniono wózki, system hamulca, układ chłodzenia i zawieszenia silników trakcyjnych) oraz zmniejszono grubości blach poszycia i podłogi, co spowodowało zmniejszenie masy o 8 ton. W zmodernizowanej wersji 3E/1 lokomotywy zaczęto produkować od roku 1960 (589 sztuk). Pierwsze 17 lokomotyw dla PKP otrzymało oznaczenia wg starego systemu, tj. E06 (numery od E06-01 do E06-17). Produkcję lokomotyw zakończono w 1971 roku. Oprócz dostaw dla PKP produkowano także lokomotywy tego typu dla kolei przemysłowych, gdzie lokomotywy tej serii stanowiły i stanowią do dzisiaj najliczniejszą serię elektrowozów eksploatowanych poza PKP na terytorium Polski. Koleje przemysłowe pierwotnie miały zamówić wersję nieco różniącą się od wersji dla PKP (miały posiadać m.in. również boczne pantografy). Pięć lokomotyw testowano z takimi pantografami w roku 1968 na polu piaskowym Sosina KPP Szczakowa, ostatecznie jednak zamówiono wersję bez modyfikacji. Ponadto prywatni przewoźnicy nabyli część lokomotyw wycofanych z PKP.
W późniejszym okresie w kilku lokomotywach prywatnych przewoźników zastosowano sterowanie wielokrotne. Posiadają je następujące lokomotywy: ET21-23, 3E-30, 3E-31, 3E-39, 3E-42, 3E-46, 3E-53 i 3E-67.
Kilku gruntownie zmodernizowanym lokomotywom zmieniono typ z 3E/1 na 3E/1M. Lokomotywom tym nadano oznaczenie ET21M lub 3E/1M.
Eksploatacja
Pomimo charakterystyki trakcyjnej właściwej dla lokomotywy towarowej oraz przestarzałego widłowego prowadzenia zestawów kołowych i "tramwajowego" zawieszenia silników trakcyjnych, lokomotywy ET21 były wykorzystywane zarówno w ruchu towarowym jak i pasażerskim (przejściowo nawet ekspresowym). Lokomotywy ET21 mogą prowadzić pociągi towarowe o masie 2300 ton z prędkością 70 km/h, a pociągi pasażerskie o masie 700 ton z prędkością do 100 km/h. Wycofywanie serii rozpoczęto na przełomie lat 80. i 90., a pozostałe kilkanaście egzemplarzy do dziś wykorzystywanych jest jeszcze w ruchu towarowym na liniach w południowej części kraju, mimo że ostateczne wycofanie planowano na rok 2002. Lokomotywy te bardzo dobrze spisują się na liniach górskich. Są cenione przez maszynistów za solidną, prostą i niezawodną konstrukcję.
Znajdujący się w skansenie w Chabówce, wykorzystywany przez Południowy Zakład Spółki PKP Cargo w Katowicach elektrowóz ET21-57 w historycznym malowaniu jest jedynym czynnym pojazdem z pierwszej serii produkcyjnej. Wykorzystywany jest do normalnej pracy przewozowej i uczestniczy w okolicznościowych przejazdach.
Pierwszy zbudowany elektrowóz tego typu - ET21-1 jest eksponatem w Skansenie Lokomotyw w Zduńskiej Woli.
Oznaczenia
Lokomotywy tej serii posiadają 5 różnych oznaczeń serii. Na PKP seria w całości jest oznaczona jako ET21. Prywatni przewoźnicy stosują wszystkie 5 serii do oznaczeń: ET21, ET21M, 3E, 3E/1, 3E/1M. Pomimo, że obecnie prawie wszystkie eksploatowane lokomotywy są typu 3E/1, duża część jest oznaczona serią 3E.
Stacjonowanie
PKP Cargo
| numer | zakład |
|---|---|
| 057, 270, 272, 309, 345, 375, 386, 430, 456, 548, 631, 658 | CT Katowice |
| 098, 261, 331, 350, 351, 469, 495, 604 | CT Wrocław |
Przewoźnicy prywatni
| numer | właściciel |
|---|---|
| 012, 015, 017, 018, 020, 021, 022, 023, 066, 070, 071, 106, 108, 163 | CTL Logistics |
| 001, 002, 003, 004, 005, 006, 007, 008, 009, 030, 031, 039, 042, 044, 045, 046, 051, 052, 054, 055, 056, 063, 067, 074, 075, 076, 086, |
DB Cargo Polska |
| 367 | Muzeum Kolejnictwa w Kościerzynie |
| 100 | Orlen KolTrans |
| 201, 202 | PHU Lokomotiv |
| 09 | własność: Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku, lokomotywa stoi na terenie Bombardier Transportation Polska we Wrocławiu |
| 66 | Muzeum Kolejnictwa w Warszawie |
| 201 | Pol-Miedź Trans |
Galeria
-
Zabytkowy elektrowóz ET21-57 w historycznym malowaniu
-
Zmodernizowany elektrowóz 3E-54 należący do DB Schenker Rail Polska -
Należąca do CTL lokomotywa ET21-71 -
ET21-PTK-009, należąca do PTK Holding
Zobacz też
Bibliografia
- Jerzy Sikorski, Tadeusz Tajer, Lokomotywy elektryczne serii ET21, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1984