Ipar-ipuru
| Ipar-ipuru | |
|---|---|
 | |
| Iraute egoera | |
 Arrisku txikia (IUCN 3.1) | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Erreinua | Plantae |
| Klasea | Pinopsida |
| Ordena | Pinales |
| Familia | Cupressaceae |
| Generoa | Juniperus |
| Espeziea | Juniperus communis |
| Banaketa mapa | |
 | |
| Datu orokorrak | |
| Gizakiak ateratzen dizkion produktuak | juniper berry (en)  , juniper wood (en) eta juniper oil (en) |
Ipar-ipurua edo ipar-orrea (Juniperus communis) Ipar Hemisferio osoan hedaturik dagoen Pinales ordeneko landarea da. Hainbat terrenotan bizitzeko gai da; itsas mailatik hasita 2.000 metroko garaierara arte. Fruitu mamitsua ematen duen Cupressaceae bakarrak dira genero honetako landareak. Euskal Herrian erdialdeko zein goi-mendiko espezie bezala agertzen da. Ipar-ipurua 3 subespezietan banatuta azaltzen da:
- Juniperus communis communis
- Juniperus communis hemisphaerica
- Juniperus communis alpina
Morfologia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Zuhaixka hau 15 metrotara iritsi daiteke, nahiz eta sarritan zurtoin tentea izan ordez etzana azaltzen duen. Hori dela eta, bere eitea oso aldakorra izaten da. Enbor lodia, orokorrean, oinetik hasten dena adarkatzen. Gris koloreko azal fin eta oso zartatua erakutsi ohi du.
Hostoak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Hosto iraunkorrekoa da. Hostoak hirunaka bertizilotan antolatuak, zaharrak azikularrak eta bere zurruntasuna dela eta ziztatzaileak. 10-20 mm-takoak izan oi dira eta azpian oso bereizgarri zaien marra txuri bat dute.
Konoak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kono arrak ugariak eta adaketan taldekaturik, kolore horikoak. Kono emeak, kolore purpurakoak.
Loreak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Landare dioikoak dira. Landare arretan kono ugari, hostoen galtzarbean bakarka agertzen direnak. Horixkak dira, ezkatak hainbat bertizilotan antolatuak; ezkata bakoitzak 3-7 polen-zaku dituelarik. Oin emeetan kono-ezkatak mamitsuak dira eta elkarri lotuak azaltzen dira. Loraketa apirila eta maiatza bitartean ematen da.
Fruituak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Borobildua izaten da 6-10mm-takoa, gaztetan berdea eta heldu ondoren kolore beltz-urdina hartzen duena. Udaberrian loratzen da eta fruituak bigarren edo, beharbada, hirugarren urtean heltzen dira.
Erabilerak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Hainbat eta hainbat erabilera izan ditu medizina tradizionalean, besteak beste; diuretiko, antiseptiko, antiparasitatzaile, digestioaren aktibatzaile bezala, eta hau guztiaz gaiz abortatzaile natural bezala erabiltze zen hilekoa jaistea bultzatzen baitu.
Garai bateko erabilera terapeutikoak alde batera utzita gaur egun ginebra edari alkoholikoa ekoizteko erabiltzen da.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Edukiaren zati bat EuskalNatura.eus webgunetik hartu da, copyrightaren jabeak onartu baitu hango testu-edukiak Euskarazko Wikipedian CC BY-SA 3.0 ES Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Espainia lizentziarekin argitaratzea, baldin eta iturria aipatzen bada (ikusi eztabaida orria).
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q26325
Multimedia: Juniperus communis / Q26325
Espezieak: Juniperus communis