Petersburg
59°56′N 30°16′E/59,933333 30,266667
 twierdza Pietropawłowska, gmach Sztabu Głównego, sobór monasteru Smolnego, sobór Świętej Trójcy, pomnik Piotra Wielkiego, pałac Zimowy | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Gubernator | |||||
| Powierzchnia |
1439 km² | ||||
| Wysokość |
3 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
7812 | ||||
| Kod pocztowy |
190000-199406 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
98, 178, 198 | ||||
| Podział miasta |
20 rejonów | ||||
Położenie na mapie Rosji  | |||||
Położenie na mapie Europy  | |||||
Położenie na mapie obwodu leningradzkiego  | |||||
| 59°56′N 30°16′E/59,933333 30,266667
| |||||
| Strona internetowa | |||||
.svg?lang=pl)
Petersburg, Sankt Petersburg[a] (ros. Санкт-Петербург, Sankt-Pietierburg[b]); dawniej: Piotrogród (ros. Петроград, Pietrograd), Leningrad (ros. Ленинград) – miasto w Rosji, położone w delcie Newy nad Zatoką Fińską. W latach 1712–1918 stolica Imperium Rosyjskiego. Powierzchnia 1439 km², liczba ludności 5 384 342[1].
Petersburg jest miastem wydzielonym Federacji Rosyjskiej i stanowi jej odrębny podmiot. Jest stolicą Północno-Zachodniego Okręgu Federalnego.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Nazwa miasta w ciągu wieków ulegała zmianie. Pierwotnie na cześć św. Piotra miasto nazywało się Сан(к)тпитербурхъ, co było wzorowane na niderlandzkiej wymowie Sint Petersburg, a wynikało z faktu, iż car Piotr I w młodości przebywał przez pewien czas w Holandii. Później ustabilizowała się nazwa w obecnym odniemieckim brzmieniu.
Po wybuchu I wojny światowej, 31 sierpnia 1914 roku[2] niemiecko brzmiącą nazwę zamieniono ze względów patriotycznych na jej rosyjskie tłumaczenie „Piotrogród” (Петроград). Prawie dziesięć lat później, 26 stycznia 1924 Piotrogród stał się „Leningradem” – w ten sposób uczczono pamięć Włodzimierza Lenina, zmarłego przywódcy Rosji Radzieckiej. 6 września 1991 miastu przywrócono dawną nazwę[3][4].
„Piter” (Пи́тер Pitier) – to z kolei nieoficjalna, pieszczotliwa, potoczna nazwa miasta, która funkcjonowała już w XIX wieku, była używana zarówno w czasach radzieckich, jak też obecnie. Stosuje się też określenia Культурная столица (Stolica Kultury), Северная столица (Północna Stolica), Вторая столица (Druga Stolica), Северная Венеция (Wenecja Północy), Северная Пальмира (Palmyra Północy), Петрополь (Pietropolis), Невоград (Newograd), Окно в Европу (Okno do Europy).
Zalecaną polską nazwą miasta (egzonimem), zgodnie z ustaleniami Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych jest tradycyjna forma „Petersburg”[5]. W 2006 roku Komisja dopuściła używanie egzonimu wariantowego „Sankt Petersburg”, w dalszym ciągu zalecając w języku polskim używanie nazwy „Petersburg”[6].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]
Petersburg jest największym po Moskwie ośrodkiem gospodarczym, kulturalnym i naukowym Rosji, jednak pod względem odwiedzin turystów przewyższa stolicę, i tak np. w 2004 było ich 3,4 mln. Przez UNESCO został ogłoszony „ósmym najbardziej atrakcyjnym turystycznie miastem świata”, m.in. w związku z opiniami, że jest jednym z najwspanialszych zespołów urbanistycznych świata.
Według map i danych topograficznych z 1864 r. przyjęło się podawać, że Petersburg położony jest w delcie Newy na 101 wyspach. W rzeczywistości pod wpływem czynników naturalnych oraz na skutek działalności ludzkiej liczba ta od tego czasu systematycznie malała. Na początku lat 70. XX w. było już tylko 50 wysp[7]. Wyspy te spięte są 396 mostami, z których 14 największych jest co noc otwieranych w celu umożliwienia statkom przedostania się na jezioro Ładoga. Z tego względu nazywany bywa Wenecją Północy.
W mieście istnieje 41 szkół wyższych, w tym Petersburski Uniwersytet Państwowy, ponad 170 instytucji naukowo-badawczych, ponad dwa tysiące bibliotek (w tym Biblioteka im. Michaiła Sałtykowa-Szczedrina), obserwatorium astronomiczne Pułkowo, Teatr Maryjski, który w latach 1920–1992 funkcjonował jako Teatr Opery i Baletu im. Sergieja Kirowa. Funkcjonuje ciesząca się światową sławą filharmonia, założona w 1862.
Petersburg jest jednym z głównych centrów muzealnych świata. Swoje zasoby udostępnia jedno z trzech największych muzeów świata – Ermitaż – a ponadto Państwowe Muzeum Rosyjskie, Muzeum Antropologii i Etnografii (Kunstkamera) oraz kilkaset mniejszych. W pobliżu miasta znajdują się liczne miejscowości turystyczno-wypoczynkowe z kompleksami parkowo-pałacowymi byłych carów Rosji: Carskie Sioło, Peterhof, Pawłowsk, Zielenogorsk, Gatczyna.
Części miasta
[edytuj | edytuj kod]
| Lp. | Nazwa rejonu | Nazwa rosyjska | Liczba mieszkańców: 1 stycznia 2021[8][9] |
|---|---|---|---|
| 1 | Admirałtiejskij | Адмиралтейский район | 156 958 |
| 2 | Wasileostrowskij | Василеостровский район | 205 240 |
| 3 | Wyborgskij | Выборгский район | 523 497 |
| 4 | Kalininskij | Калининский район | 521 875 |
| 5 | Kirowskij | Кировский район | 331 550 |
| 6 | Kołpinskij | Колпинский район | 194 934 |
| 7 | Krasnogwardiejskij | Красногвардейский район | 355 621 |
| 8 | Krasnosielskij | Красносельский район | 412 886 |
| 9 | Kronsztadskij | Кронштадтский район | 44 353 |
| 10 | Kurortnyj | Курортный район | 78 910 |
| 11 | Moskowskij | Московский район | 347 022 |
| 12 | Niewskij | Невский район | 538 323 |
| 13 | Pietrogradskij | Петроградский район | 125 731 |
| 14 | Pietrodworcowyj | Петродворцовый район | 142 655 |
| 15 | Primorskij | Приморский район | 580 100 |
| 16 | Puszkinskij | Пушкинский район | 229 403 |
| 17 | Frunzienskij | Фрунзенский район | 384 385 |
| 18 | Centralnyj | Центральный район | 210 899 |
Warunki naturalne
[edytuj | edytuj kod]Klimat
[edytuj | edytuj kod]| Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rekordy maksymalnej temperatury [°C] | 8,7 | 10,2 | 15,3 | 25,3 | 33,0 | 34,6 | 35,3 | 37,1 | 30,4 | 20,2 | 11,4 | 10,9 | 37,1 |
| Średnie temperatury w dzień [°C] | -3,2 | -2,9 | 2,1 | 9,3 | 16,1 | 20,2 | 23,0 | 20,9 | 15,2 | 8,6 | 2,3 | -1,0 | 9,2 |
| Średnie dobowe temperatury [°C] | -5,7 | -5,5 | -1,0 | 5,4 | 11,6 | 16,1 | 19,1 | 17,3 | 12,1 | 6,3 | 0,4 | -3,2 | 6,1 |
| Średnie temperatury w nocy [°C] | -8,1 | -8,2 | -4,1 | 1,5 | 7,1 | 11,9 | 15,1 | 13,6 | 9,0 | 4,0 | -1,5 | -5,4 | 2,9 |
| Rekordy minimalnej temperatury [°C] | -34,7 | -27,7 | -21,7 | -12,5 | -2,6 | 0,7 | 5,8 | 3,8 | -1,6 | -9,7 | -20,1 | -26,5 | −34,7 |
| Opady [mm] | 45,3 | 34,1 | 33,8 | 33,4 | 45,7 | 68,8 | 81,4 | 88,9 | 63,5 | 65,5 | 57,8 | 52,8 | 671,0 |
| Źródło: Климат Санкт-Петербурга | |||||||||||||
Historia miasta
[edytuj | edytuj kod]Wiek XVIII
[edytuj | edytuj kod]
.jpeg?lang=pl)
Sprawą prestiżową dla władców Rosji z dynastii Romanowów było uzyskanie dostępu do Morza Bałtyckiego. Przez ponad sto lat kolejni carowie bezskutecznie starali się osiągnąć wyznaczony cel. Dopiero w okresie rządów Piotra I Rosjanie znaleźli się nad Bałtykiem. Dzięki wojnie północnej, którą toczył ze Szwedami w latach 1701–1721 oraz zwycięstwie w bitwie pod Połtawą w 1709, a także korzystnych ustaleniach pokoju w Nystad (fin. Uusikaupunki), mógł przystąpić do zagospodarowywania nadmorskich obszarów.
Głównym marzeniem cara było zbudowanie od podstaw miasta, które miało świadczyć o narodzinach potęgi państwa rosyjskiego. Prace budowlane, w których brali udział najwybitniejsi architekci ówczesnej Europy, rozpoczęły się już w 1703 na zdobytej rok wcześniej od Szwecji Wyspie Zajęczej (fin. Jänissaari), położonej w Ingrii u ujścia Newy. Był to obszar podmokły i słabo zaludniony, toteż osuszenie tych terenów było podstawowym wyzwaniem dla budowniczych. Pierwszą budowlą wzniesioną na obszarze Wyspy Zajęczej była Twierdza Pietropawłowska, którą rozpoczęto wznosić na mocy rozkazu cara z dnia 16 maja (27 maja według kalendarza gregoriańskiego) 1703. Dzień ten jest uznawany za datę założenia miasta. Na płycie kamiennej specjalnie przygotowanej na tę uroczystość wyryto następujący napis:
- „Roku pańskiego 1703, 16 maja założone zostało przez cara i wielkiego księcia Piotra Aleksiejewicza miasto Sankt-Petersburg.”
Caryca Elżbieta kazała wybudować sobie w Petersburgu pałac, wzorowany na francuskim Wersalu – tzw. Pałac Zimowy. Jako pierwsza zamieszkała w nim cesarzowa Katarzyna II.
Wiek XIX
[edytuj | edytuj kod]Wiek XX
[edytuj | edytuj kod]- krwawa niedziela (Petersburg 1905)
- rewolucja lutowa (1917)
- rewolucja październikowa
- zamach na Siergieja Kirowa rozpoczął wielki terror, wiele ofiar pochowano w Lewaszowie
- blokada Leningradu
- Anatolij Sobczak mer, współpracował z Władimirem Putinem
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Skład narodowościowy:
|
w 1897[10]: |
w 1939:
|
w 1979[11]: |
w 2010: |
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]
- Twierdza Pietropawłowska
- Pałac Zimowy
- Pałac Marmurowy – miejsce zamieszkania króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego po rozbiorach Polski
- Zespół pałacowo-ogrodowy Peterhof
- Zespół pałacowy Oranienbaum
- Kunstkamera – najstarsze muzeum w Rosji
- Zamek Michajłowski
- Gmach Admiralicji
- Gmach Sztabu Głównego
- Pałac Taurydzki
- Filharmonia Petersburska
- Teatr Aleksandryjski na placu Ostrowskiego
- Cmentarz Tichwiński
- Most Bolszeochtinskij
- Dom Piotra Wielkiego
Zabytkowe świątynie
[edytuj | edytuj kod]- Kościół św. Katarzyny – miejsce pochówku króla Stanisława Augusta w l. 1798-1938
- Sobór Kazańskiej Ikony Matki Bożej
- Sobór św. Izaaka
- Sobór Zmartwychwstania Pańskiego
- Wielka Synagoga Chóralna
- Świątynia buddyjska w Sankt Petersburgu
- Meczet w Petersburgu
- Sobór Świętej Trójcy
- Cerkiew św. Eliasza
Nauka i kultura
[edytuj | edytuj kod]Oświata
[edytuj | edytuj kod]Uczelnie w Petersburgu
[edytuj | edytuj kod]
W Leningradzie funkcjonowała Leningradzka Szkoła Choreografii[12].
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]Dzięki dogodnemu położeniu geograficznemu rozwinął się w nim przemysł stoczniowy (np. Stocznia Bałtycka), maszynowy (Zakłady Elektrosiła, Fabryka Kirowa), elektrotechniczny i elektroniczny, hutnictwo żelaza i metali kolorowych, przemysł chemiczny, a zwłaszcza gumowy, włókienniczy, odzieżowy, skórzano-obuwniczy, poligraficzny, drzewny, papierniczy, materiałów budowlanych oraz spożywczy. W Petersburgu znajduje się zatrudniająca 6700 osób fabryka aut, w której produkowany jest model Chevrolet Cruze.
Transport
[edytuj | edytuj kod]
Petersburg jest wielkim węzłem kolejowym i drogowym oraz jednym z największych portów morskich Rosji. Port rzeczny połączony jest drogami wodnymi z morzami: Białym, Azowskim, Kaspijskim i Czarnym. Znajduje się tu także międzynarodowy port lotniczy Pułkowo.
- Metro w Petersburgu
- Tramwaje w Petersburgu
- Pulkovo Airlines – linia lotnicza
- Rossiya – linia lotnicza
Wojsko
[edytuj | edytuj kod]Miasto jest siedzibą dowództwa Zachodniego Okręgu Wojskowego Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej[13].
W mieście stacjonują dowództwo i sztab 6 Armii Ogólnowojskowej[14].
Sport
[edytuj | edytuj kod]
Miasto jest jednym z centrów sportowych Rosji. Istnieje tu Petersburski Kompleks Sportowo-Koncertowy. Działają tutaj kluby Zenit Petersburg (piłka nożna), SKA Sankt Petersburg (mający sekcje hokeja na lodzie oraz piłki nożnej), Dinamo Petersburg, Spartak Petersburg (koszykówka). W mieście rozgrywany jest także tenisowy turniej Sankt Petersburg Open. W rejonie miasta działa także skocznia narciarska Kawgołowo.
Polonica
[edytuj | edytuj kod]- W Twierdzy Pietropawłowskiej po insurekcji kościuszkowskiej byli więzieni Tadeusz Kościuszko, Julian Ursyn Niemcewicz i Jan Kiliński.
- W Pałacu Marmurowym po rozbiorach Polski w ostatnich latach życia zamieszkiwał król Polski Stanisław August Poniatowski.
- W XVIII-wiecznym kościele św. Katarzyny został pochowany król Stanisław August Poniatowski. Spoczywał tu do 1938 r.
- W Petersburgu znajdują się pomnik Adama Mickiewicza oraz kamienica, w której mieszkał od kwietnia 1828 do maja 1829 (pobyt upamiętnia tablica na ścianie budynku).
- W Petersburgu spędziła ostatnie lata życia i zmarła polska kompozytorka Maria Szymanowska.
- W 1857 zostało zawiązane Koło Oficerów Polskich w Petersburgu.
- W 1908 została założona w Petersburgu jedna z najstarszych polskich korporacji akademickich – Sarmatia.
-
Pałac Marmurowy -
-
Tablica upamiętniająca dawny pochówek króla Stanisława Augusta w kościele św. Katarzyny -
Dom, w którym mieszkał Adam Mickiewicz w 1828/1829 -
Pomnik Adama Mickiewicza -
-
Ogród Polski
Współpraca
[edytuj | edytuj kod]Miejscowości partnerskie:
|
Ludzie związani z miastem
[edytuj | edytuj kod]Galeria
[edytuj | edytuj kod]
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Общие сведения и описание Санкт-Петербурга [online] [dostęp 2021-06-19].
- ↑ Ludwik Bazylow, „Polacy w Petersburgu”, 1984, s. 410.
- ↑ Указ Президиума ВС РСФСР от 06.09.91 N 1643-1 О возвращении городу Ленинграду его исторического названия Санкт Петербург. bestpravo.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-28)].
- ↑ Według: Anna Reid „Leningrad. Tragedia oblężonego miasta 1941-1944” strona 566, Wydawnictwo Literackie 2012, ISBN 978-83-08-04729-3, zmiana nazwy nastąpiła z dniem 1 października 1991, a poprzedziło je „zacięte” referendum.
- ↑ Nazewnictwo geograficzne świata. T. 6: Białoruś, Rosja, Ukraina. Warszawa: Główny Geodeta Kraju, 2005. ISBN 83-239-9020-4. [dostęp 2009-07-04].
- ↑ Zmiany w polskim nazewnictwie geograficznym świata od 2001.
- ↑ (k): „Ile jest wysp w Leningradzie?”, w: „Poznaj Świat” R. XIX, nr 9 (226), wrzesień 1971, s. 41.
- ↑ Адмиралтейский район [online] [dostęp 2021-06-27] (ros.).
- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2021 года [online] [dostęp 2021-06-27] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-02] (ros.).
- ↑ Demoscope Weekly – Annex. Statistical indicators reference [online], demoscope.ru [dostęp 2017-11-26].
- ↑ Демоскоп Weekly – Приложение. Справочник статистических показателей [online], demoscope.ru [dostęp 2017-11-26].
- ↑ Abrosimow 2009 ↓.
- ↑ Указ Президента РФ от 20.09.2010 № 1144 «О военно-административном делении Российской Федерации».
- ↑ 6-я Краснознаменная общевойсковая армия. Министерство обороны Российской Федерации (Минобороны России). [dostęp 2022-04-08]. (ros.).
- ↑ Севастополь и Санкт-Петербург – города-побратимы. Города славы Русского Флота. sevpatriot.ru, 2010-05-26. [dostęp 2014-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-29)]. (ros.).
- ↑ Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2019. s. XXX, 208. [dostęp 2022-07-10].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Igor Abrosimow: Советская Россия: 1917-1991 – государство, политика, экономика, наука, культура, литература, искусство. proza.ru, 2009.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona administracji miasta
- Sankt Petersburg po polsku
- poPetersburgu.pl
- Polski miesięcznik w Sankt Petersburgu. gazetapetersburska.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-29)].
- „Sankt Petersburg 1900 – fotokatalog stolicy cesarskiej Rosji”
- Kunstkamera – Muzeum Antropologii i Etnografii. ruslink.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-26)].
- Strona Ermitażu (ros. • ang. • niderl. • fr. • wł.)
- Mapy miasta (ang. • ros.)
- Petersburg-bridges.com (ang.)
- Kilka zbiorów zdjęć zabytków Petersburga
- Petersburg, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 18.
- Kraków i Sankt Petersburg. Dziedzictwo stołeczności. Materiały międzynarodowej konferencji zorganizowanej przez Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie we współpracy z Instytutem Polskim, Konsulatem Generalnym RP w Sankt Petersburgu w dniach 3–4 października 2008, red. Jacek Purchla, Kraków 2009
- Krakov i Sankt-Peterburg. Nasledie stoličnosti. Materialy meždunarodnoj konferencii, organizovannoj International Cultural Centre in Krakow pri cotrudničestve s Pol’skim institutom, General’nym konsul’stvom Respubliki Pol'ša v Sankt-Peterburge 3-4 oktâbrâ 2008 g., red. Jacek Purchla, Kraków 2009
